We leerden hen kennen aan het einde van een webinar van het FRDO. Een boeiende webinar. Zeker. Veel geleerd. Precies. Van vier interessante mannen. Jawel. En toen, toen kregen twee jonge dames zomaar het slotwoord. Monter en ad rem, fris en helder gaven Reine Spiessens en Nadège Carlier hun visie op goede communicatie voor jongeren. En wij luisterden.
Reine en Nadège zijn de VN-jongerenvertegenwoordigers voor duurzame ontwikkeling namens de jeugdraden van onze twee landsdelen (Vlaamse Jeugdraad resp. Forum des Jeunes). Op de COP26 van Glasgow (november 2021) zullen zij de stem zijn van de Belgische jongeren. We vroegen hen meteen voor deze website, en dat leverde een levendig en zeer aimabel gesprek op.
We zitten allemaal in dezelfde storm,
maar niet allemaal in dezelfde boot
Jullie kregen onlangs het laatste woord op het online-event van de (FRDO - zie kadertje) met een visietekst op betere crisiscommunicatie voor jongeren.
Nadège: Onze basisboodschap is misschien wel: laat jongeren participeren. Er wordt veel gezegd over jongeren, hoe belangrijk ze zijn, dat het hun toekomst is, maar vooral wordt er vaak in hun plaats gesproken. Neem ze zoals ze zijn, respecteer hun diversiteit en laat ze, als belangrijke actoren voor de toekomst, zelf aan het woord. Elk langetermijnproject moet hen aan boord nemen en hen laten spreken. Daar moet je hen wel de juiste werktuigen voor aanreiken, zodat ze zich, bijvoorbeeld, niet door fake news laten misleiden.
Van wetenschapscommunicatie tot fake news: de coronacrisis als oefening voor de klimaatcrisis. FRDO-event, 10 november 2020
De visietekst van Reine Spiessens en Nadège Carlier beschrijft vier grote uitdagingen die de klimaat- en coronacrisis gemeen hebben: de heterogeniteit van de Belgische jeugd, de neiging tot het afschuiven van verantwoordelijkheid, het spanningsveld tussen wetenschappelijke expertise en politieke keuzes, en de toon van de communicatie / framing.
Ze sloten af met vijf aanbevelingen:
1. Investeer in het onderwijs van kinderen en jongeren
2. Empowerment zonder stigmatisering
3. Hoop geven
4. Herstel het vertrouwen tussen jongeren en beleidsmakers
5. Betrek jongeren als volwaardige partners
Nadège: De klimaatcrisis is een complex probleem, met veel rollen en verantwoordelijkheden, en veel heen-en-weer. Correcte informatie is dan essentieel. Maar jongeren mogen ook hun zin voor de collectiviteit en hun hoop niet verliezen. Probeer een verhaal te schrijven voor de toekomst, om het doel duidelijk te maken. Dat het niet alleen op afbreken aankomt, dat er behalve kritiek ook een constructief luik is; wakker de zin aan om erin te vliegen.
Jullie vragen betere opleiding in mediawijsheid en klimaatinformatie ?
Reine: Het is ontstellend te constateren dat veel mensen (jongeren en ouderen) de basisinformatie missen om het klimaatverhaal te kaderen. Daarom pleiten we voor basiskennis in het onderwijs. Daar kun je alle jongeren nog bereiken. Je kunt niet van elke jongere een grote interesse verwachten in het probleem, maar je kunt er wel voor zorgen dat iedereen de basisinformatie meekrijgt. In traditioneel onderwijs, maar ook in het jeugdwerk en opleiding in de brede zin.
Mediawijsheid ook. Dat iedereen, en zeker de meest kwetsbaren, de tools krijgen om kritische burger te worden. Leren te doorzien wat er achter sommige boodschappen zit, hoe er geframed wordt. Je bubbels op sociale media durven open te rekken.
L’éducation, c’est la clé
Nadège: Dat is hyperbelangrijk. Leren wat er achter welke boodschap verborgen zit, wat de implicaties zijn van dít woord, van díé formulering. Jongeren moeten in staat zijn te begrijpen wat hun wordt voorgesteld, zodat ze de beste weg kunnen kiezen. Daar loert het gevaar van fake news en het ieder-zijn-waarheid. Het is van groot belang om een gemeenschappelijke fundament te leggen van waarheid, van feiten, waarop we iets gemeenschappelijk kunnen bouwen. L’éducation, c’est la clé.
Behalve een goede opleiding over klimaat en over de rol van media zou er nog een derde punt moeten zijn: kennis van de politieke instellingen. Daar schiet de schoolopleiding te kort. Het is schokkend dat zelfs 18-jarigen nooit een cursus kregen over de Belgische politiek, partijen en de grote politieke ideologische lijnen. Jammer, want dat wreekt zich. Volwassenen die uit het stemhokje komen en niet eens weten voor welk beleidsniveau ze net hebben gestemd.
Communicatie is belangrijk, zeggen jullie, maar mag niet alarmistisch zijn.
Nadège: Je moet een onderscheid maken. Feiten kunnen best wel alarmerend zijn, maar alarmistisch is voor mij een probleem beschrijven waarvoor geen oplossing bestaat. Als iets catastrofaal kan worden, moet je dat feit durven te benoemen. Maar stel dan ook oplossingen voor, maak er een verhaal van dat hoop geeft, dat aanzet om er iets aan te doen.
Geef ons hoop en perspectief
Reine: Dat missen we allebei heel hard. Reik onze generatie ook tools aan, laat zien hoe we nu aan de slag kunnen gaan om het tij te keren of minstens te vertragen. Wie te horen krijgt dat de wereld reddeloos om zeep is, staat aan de grond genageld – terwijl er juist nog heel veel mogelijk is en er heel veel aan te doen valt. Hoe meer je dan weet en hoe meer organisaties je leert kennen, hoe meer je ziet dat er zo veel pionierswerk wordt gedaan. Maar dat is niet wat de jongeren op straat te zien krijgen.
Wat verwachten jullie dan concreet ?
Reine: Het gaat over perspectief, we willen een idee krijgen waar het naartoe gaat. We staan aan het begin van ons leven, normaal gesproken zullen we nog langer op deze wereld blijven dan we er al op rondlopen. Dat missen we in de klimaat- en ook in de coronacrisis: er zijn genoeg regels voor wat allemaal niét mag en maatregelen over herstelbeleid. Maar laten zien waar we naartoe gaan, hoe de wereld er kan uitzien in 2030-2040 als we de klimaatcrisis aanpakken, dat perspectief is vaak ver zoek. Er is nochtans veel nood aan.
Nadège: Kleine projecten op gemeenschapsniveau zijn zeer tof en ze kunnen een sneeuwbaleffect hebben. Dat vind ik bemoedigend. Maar er is natuurlijk meer nodig, we hebben visie nodig, b.v. op staatsniveau. Er is veel versnippering en verdeeldheid. Ik mis een langetermijnproject: wat willen we als land betekenen.
Reine Spiessens is UN Youth Delegate for Sustainable Development namens de Vlaamse Jeugdraad. Ze studeerde biologie aan de KULeuven. Na haar studies was ze een tijd verbonden aan de KULeuven, en sinds kort werkt ze als project officer bij WWF-Belgium, in het bijzonder voor de Belgian Alliance for Climate Action.
Klimaatrechtvaardigheid is de logica zelve
Deze week (december 2020, ndvr) nemen jullie deel aan Mock COP, een jongerenalternatief voor de uitgestelde COP26 van Glasgow.
Nadège: Superinteressant om de verschillende dynamiek te zien in elk land, ideeën uit te wisselen met geëngageerde jonge mensen uit verschillende delen van de wereld, waar de realiteit compleet verschillend is. Maar evengoed delen we dezelfde waarden, verzuchtingen, wensen en hoop voor de toekomst.
Reine: Het brengt alles ook veel dichterbij. Op de hittegolven na (om het voorzichtig uit te drukken) heeft Europa het nog niet zo kwaad met de huidige gevolgen van de klimaatverandering. Maar als je de realiteit hoort van mijn leeftijdsgenoten op, neem nu, de Salomonseilanden, dan is die is wel heel anders. Die realiteit en die mondiale verantwoordelijkheid die we ook in het Westen dragen, wordt te snel aan de kant gezet. Het is veel gemakkelijker andere schuldigen aan te wijzen dan in eigen boezem te kijken.
Wie het minst heeft bijgedragen aan de oorzaken zal de grootste gevolgen ondervinden: klimaatrechtvaardigheid ?
Nadège: Het zal niet lukken als niet iedereen mee is. De oorzaken, de grond van het probleem, dat hebben we allemaal gemeen. De logica van winst te maken tegen de kleinste kosten, is een grote oorzaak van veel ongelijkheid en van de teloorgang van het milieu. Om die twee uitdagingen aan te gaan moet onze productiviteit op zoek gaan naar alternatieve modellen. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille.
Reine: We staan nu op een sleutelmoment, tenminste dat hoop ik, omdat veel zaken die onmogelijk leken, nu mogelijk worden. Klimaatrechtvaardigheid is voor velen van ons en zeker voor de mensen waarmee we samenwerken de logica zelve, en de klimaatcoalitie en veel ngo’s zetten er druk op. Ik hoop echt dat we nu structureel onze verantwoordelijkheid erkennen, en ermee aan de slag gaan. Als we het nu niet doen, wanneer dan wel?
Wat vind je van de nieuwe federale regering ? Biedt ze aan de jongeren een hoopgevend kader ?
Reine: Het is een zeer moedig en hoopgevend experiment. Maar we zijn wel afwachtend hoe ze dat nu in handen gaan nemen. We hebben minister Khattabi aangeschreven omdat we haar heel graag willen spreken over de lopende klimaatonderhandelingen, concreet over jongeren, communicatie, standpunten in Europa… Mijn oordeel over de houding van de regering zal afhangen van die gesprekken, of en hoe we echt constructief de banden kunnen aanhalen en dingen kunnen verwezenlijken.
Nadège Carlier is UN Youth Delegate for Climate Matters namens het Forum des Jeunes. Ze studeerde Science politique et communications aan Saint-Louis en relations internationales aan de ULB. Na haar studies was ze als assistent verbonden aan de UCLouvain, waar ze nu aan een doctoraat werkt.
De huidige federale regering:
een moedig experiment
Nadège: Het is nog te vroeg voor een oordeel en alles draait nu rond het coronavirus. Het is nog erg stil, maar het geeft me wel de hoop dat de regering solidair is. Maar laten we het regeringsstandpunt afwachten op Europees niveau, al is dat niet de bevoegdheid van mevr. Khattabi. Ik hoop op een langetermijnpolitiek en dat er beslissingen genomen worden, ook al is dat niet altijd gemakkelijk. Ik denk dan aan de kwestie met de kerncentrales die nu komt bovendrijven. Het is toch een beetje het chronische probleem van België, die bijziendheid voor de lange termijn. Ik weet niet in welke mate deze regering dat zal opnemen. Het wordt in elk geval een belangrijke legislatuur voor de toekomst van België.
Reine: Als deze regering door de tegenstellingen in dit land zou barsten, hou ik mijn hart vast voor de koers die ons land dan zal gaan varen. Dit project is zeer moedig, maar wanneer het mislukt, kunnen de gevolgen desastreus zijn voor de polarisatie in België. Hopelijk blijft de regering zich vinden en kan ze laten zien dat het iets levenskrachtig wordt.
Nadège, milieu en de democratie zijn je twee passies, zei je ergens. Passen die twee concepten goed bij elkaar ?
Nadège: Dat is geen vanzelfsprekend huishouden, je kunt niet echt zeggen dat een democratischer samenleving noodzakelijk ook groener is. Maar toch durf ik hopen dat kritische, goed over de klimaatcrisis geïnformeerde burgers die toegang hebben tot de macht, kunnen maken dat dingen naar de goede kant kantelen. Ik blijf positief.
In de maatschappij die we nu kennen komt de politieke macht terecht bij mensen die niet per se milieubeschermers zijn, mensen die productiviteit en winst nastreven. Geld verdien je vandaag helaas niet met milieubescherming. De weegschaal moet de andere kant op, en de democratie kan een goede tegenkracht zijn om meer milieubewust te worden.
Une société humaine
Dat interesseert mij en ik hoop dat in mijn professioneel en mijn dagelijkse leven verder te kunnen uitwerken. Une société humaine: je kunt met de natuur opnieuw een band opbouwen en milieubescherming integreren in onze samenleving. Op dit moment leeft nog te veel die scheiding tussen mens en natuur: de mens exploiteert, staat hoger… We moeten ertoe komen een democratie te hersmeden tot een geheel, om tot de duurzame samenleving te komen die we zo hard nodig hebben. Dat is een uitdaging die nog lang niet wordt opgenomen. Dat bepaalt zowat onze generatie.
Jullie visietekst pleit ook voor een institutionele rol voor (klimaat)experts. Een klimaatraad ? Een intendant ?
Clarifier la donne
Nadège: Waar ik nu aan denk is dat die experten ook een beetje tegenmacht zijn. Ik ga ervan uit dat de politiek voor een goede reden bestaat. Experten mogen die helemaal niet vervangen. Integendeel. Maar experten institutionaliseren kan duidelijk maken hoe de kaarten liggen. Ça peut clarifier la donne. Het kan de politiek dwingen haar ambities beter te verdedigen. Experten kunnen de voortgang ook beter opvolgen en bewaken, zodat het niet bij mooie voornemens blijft die daarna in de soep draaien. Ze kunnen de politici ook ter verantwoording roepen, precies omdat de politiek finaal de beslissingen neemt en rekening moet houden met diverse omstandigheden.
Reine: Inderdaad, die science-based policy making moet meer dan een buzzword zijn, moet echt wel op wetenschap steunen. Nadège en ik hebben voor onze visietekst uitgebreid nagedacht over de politisering of depolitisering van grote wereldproblemen, zoals de klimaatcrisis. Onze discussie heeft me geleerd dat waarden en normen, prioritering en inspraak essentieel zijn en dat daarover duidelijkheid moet zijn. De politiek moet zeer goed geïnformeerd zijn over de stand van de wetenschap, ze moet weten wat we weten (en zeker ook wat we niet weten) – maar het is wel de politiek die beslist. Druist een beslissing in tegen het wetenschappelijk advies, dan moet wel duidelijk zijn welke waarden en prioriteiten erboven werden gesteld. In de coronacrisis zien we wel eens dat voor maatregelen die weinig populair zijn, de politiek zich verschuilt achter een wetenschappelijk comité – dat kan ook niet de bedoeling zijn. Het moet een samenwerkende genootschap zijn waarin ieder duidelijk zijn rol heeft.
Wat is jullie relatie met Youth for Climate (Y4C) ?
Nadège: We zitten niet actief in Y4C. Dat komt misschien nog. Het is een mooie organisatie, hoor. Ik deed net nog een interview samen met Adélaïde Charlier [de Franstalige trekker van Y4C].
Reine: Onze jeugdraden (Forum des Jeunes en Vlaamse Jeugdraad) zijn net als Y4C en GvK, lid van de Klimaatcoalitie. We werken ook graag samen, want we willen elkaar versterken. Ik ben dan wel geen lid van Y4C, ik heb wel respect voor wat ze zijn en doen, en voor de manier waarop ze begonnen zijn en blijven doorzetten. Het is fantastisch dat dergelijke groepen en organisaties effectief met eisen en standpunten op straat komen.
Neem de jongeren mee aan de onderhandelingstafel
Maar het is even belangrijk om institutioneel mee betrokken te worden, om ook de strijd te voeren om op politiek niveau mee aan de onderhandelingstafel te zitten en dingen te realiseren. We moeten het beleid duidelijk maken dat jongeren tot veel meer in staat zijn dan wat herrie maken op straat. Vrouwen als Adélaïde en Anuna, met zo veel kennis, kunde en ervaring, kunnen toch ook betrokken worden bij constructieve gesprekken? Ik denk dat we die twee wegen tegelijk moeten bewandelen en vooruitgang boeken op beide fronten.
Wie zal jarenlang de gevolgen dragen ?
Jullie willen dus bij een regeringsvorming mee aan tafel zitten.
Reine: Graag. Niet voor alles, he. Er zijn domeinen waarin jongeren geen expert zijn en dat ook niet zullen worden. Maar bij onderwerpen als de klimaatcrisis, het relanceplan, waar ik echt het gevoel heb dat we meer de intergenerationele visie zouden moeten volgen, waar we er net wél baat bij zouden hebben wanneer het een óns-verhaal zou worden. Het mag niet zijn van ‘stemgerechtigden’ die beslissen en ‘niet-stemgerechtigden’ die het wel zullen moeten uitvoeren. Tijdens het Brexit-referendum was ik in Engeland. Als je dan ziet hoe de oudere generatie besliste eruit te stappen terwijl de jongeren wilden blijven… Pijnlijk. Want wie zal jarenlang de gevolgen dragen van de beslissing?
Dit is de grootste jongerengeneratie ooit
Reine: Zelfs in België zijn wij een derde van de populatie, daar staat blijkbaar niemand bij stil. Dit is de grootste jongerengeneratie ooit. Die moet nu mee aan de tafel. Het is ridicuul dat zo’n grote groep soms volledig buiten de onderhandelingen valt. Terwijl het nu net het moment is om een visie op te bouwen, om een perspectief te bieden dat ook door ons mee gedragen wordt, wat maakt dat we over generaties heen iets kunnen uitbouwen. We willen later niet voor een realiteit staan waarvoor we niet hebben gekozen, waarmee we niet akkoord gingen. Wat nu niet beslist wordt, zal echoën op een moment dat er veel minder opties zullen zijn, en we het dan maar moeten uitzoeken. Ik hoop echt dat we dat niet zullen meemaken.
Is het jullie rol te spreken namens de jeugd, of tot de jeugd ?
Nadège: Het mandaat dat we hebben als vertegenwoordiger bij de UNO, is niet altijd gemakkelijk. We zijn woordvoerder van de jongeren, op basis van consultaties. We zijn dus geen activisten, we worden niet geacht ons te laten gaan, ook al voel ik bij sommige onderwerpen de drang opkomen om me individueel meer te smijten. Dan moet ik even diep ademhalen en rustig blijven. We blijven binnen de standpunten van het Forum des Jeunes resp. Vlaamse Jeugdraad, ook wanneer dat een compromis is tussen verschillende stromingen.
Anderzijds zijn we natuurlijk een jongere tussen de jongeren en delen we de ideeën van een groot deel van hen: ze zijn, gemiddeld, meer progressief en geëngageerd voor meer klimaatambities, al is er wel debat over de precieze aanpak. Daarom blijven we voorzichtig in onze rol en willen we geen activist zijn – iets wat Y4C wel doet. Onze rol is daar complementair mee. Die twee facetten van de opdracht zijn wel boeiend.
Reine: Mensen die ons mandaat opnemen, hebben natuurlijk meestal een grote liefde en passie voor duurzame ontwikkeling en klimaat. Als je geen passie hebt voor het onderwerp, kun je dit beter niet gaan doen.
Ik word in de VJR sterk betrokken bij het adviesproces en de formulering van standpunten over alle mogelijke thema’s. Hierdoor vind ik het net belangrijk dat we geen politiek-activistische rol hebben, dat we ons goed inlezen en informeren wat er speelt buiten onze eigen bubbel, zodat de VJR kan spreken in naam van alle jongeren en kinderen. Dat is onze rol. Op basis van adviezen die een heel participatief traject hebben doorlopen, die door experten zijn bekeken, met jongeren zijn uitgepraat en afgetoetst, kunnen we op een meer legitieme manier het spectrum overzien en spreken namens dat brede palet van kinderen en jongeren.
Ik vind het belangrijk dat iedereen in het debat gehoord wordt. Activisme koppelen we los van dit mandaat, we spreken voor een hele generatie, namens de Belgische jeugd en niet alleen het activistische segment.
Dit gesprek had via videoconferentie plaats op 25 november 2020. De interviewers waren Ingrid en Marc.
Overname is mogelijk, na goedkeuring via info@grootoudersvoorhetklimaat.be
Ik wil graag jullie wat verder volgen en mezelf ook toeleggen op meer informatie rond het beschermen van het klimaat in mijn dagdagelijkse bezigheden.Mieke
Dat is een prachtig voornemen, Mieke!