Onze ambassadeur Alma De Walsche bespreekt het jongste boek van een andere ambassadeur, Jan Mertens.
Jaar na jaar, bij het verschijnen van elk nieuw klimaatrapport, zijn er redenen te over om de moed te verliezen en de kop in het zand te steken. Toch is dat het slechtste wat we kunnen doen. Ondanks de moedeloosheid en de pijn die daarmee vaak gepaard gaat, loont het de moeite om niet op te geven. Alle kleine stapjes en elk tiende van een graad tellen, stelt Jan Mertens in Het doet ertoe, over verdriet, hoop en verzet.
Mertens schreef dit essay met zijn denkbeeldige dochter Julia in het achterhoofd, gedreven door een niet aflatend verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van de volgende generaties. Hoe kunnen we de waarheid van de ecologische crisis, die zich uit als een rechtvaardigheidscrisis, onder ogen zien zonder erdoor overweldigd te worden?, vraagt de auteur zich af. Hoe kun je blijven handelen in urgente tijden als de situatie zo ernstig is? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat we, oog in oog met de komende generaties, niet van schaamte moeten wegkijken maar hen recht in de ogen kunnen kijken en zeggen: “ik heb oprecht geprobeerd”. Ook wanneer dat schrijnend onvoldoende lijkt. Het klimaatprobleem is immers immens groot en overstijgt ons in al zijn dimensies. Maar wij zijn er deel van en het ligt in onze macht om een verschil te maken. Elke dag opnieuw kunnen we een begin maken om deel te zijn van de oplossing in plaats van het probleem te vergroten.
Mertens staat stil bij de angstgevoelens die ons kunnen overvallen als we de klimaatverstoring aan het werk zien: het verlies van biodiversiteit, ecosystemen die sterven, dorpen verwoest, mensen op de vlucht. En intussen vaststellen dat beleidsmakers liever wegkijken en op de pauzeknop drukken. Dat de nodige, diepgaande maatschappelijke veranderingen door mensen met grote verantwoordelijkheid op de lange baan worden geschoven of worden weggehoond. De pijn die we daarbij voelen geeft tegelijk aan dat we erom geven, dat we ten diepste aanvoelen dat we een deel zijn van het web van het leven. En vanuit dat gevoel kan er actieve hoop opborrelen en weerbaarheid groeien. Kunnen we de kracht vinden om nieuwe paden te verkennen en om de nodige maatschappelijke veranderingen door te voeren. Verzet, zo schrijft Jan, houdt in dat we zelf ook het alternatief opbouwen. Het is ook een vorm van het heroveren van de vrijheid, weg van het eenzijdig moderniseringsproject dat ons heeft opgezogen.
Het nieuwe perspectief dat ons te verkennen staat, voert ons weg van het model van eindeloze groei, weg van de consumptiemaatschappij die alles wat van waarde is tot koopwaar heeft gereduceerd. Die ons een vals beeld voorhoudt van vrijheid als het recht om ons te pletter te amuseren zonder al te veel zorgen om morgen, een vrijheid zonder verantwoordelijkheid. De bakens voor dat nieuwe perspectief lopen langs een weg van inclusie en klimaatrechtvaardigheid.
Om die weg te vinden, is het soms nodig om af te dalen naar een stille plek, schrijft Mertens. De stilte die je vindt in het wandelen, in het mediteren, of gewoon in het thuis komen bij jezelf, om van daaruit weer de wereld in te gaan. Dat nieuw te bewandelen pad kan soms mistig en hobbelig zijn, met hindernissen en omwegen. Maar Jan Mertens reikt een heel mooi beeld aan om zo’n parcours te doorkruisen. “Wees een rivier”, zo klinkt de raad die hij ons tot slot meegeeft.
‘Een rivier is soepel en beweeglijk, kan een weg vinden omheen elk obstakel zonder zichzelf te verliezen. Een rivier is altijd zichzelf en tegelijk ook al iets anders. Ze ontspringt in een kleine bron en kan breed en krachtig worden. De rivier onderhoudt het leven van zoveel wezens in en naast het water. Een rivier is een onderdeel van een eeuwige cyclus, van tijd zonder einde. Bron van leven en van verandering.
Het boek van Jan Mertens is geen opsomming van cijfers en rapporten, maar staat stil bij hoe die klimaatverstoring ook ons gemoed verstoort. Het essay bevat een schat aan overwegingen die onze actieve hoop kunnen voeden, die ons kunnen helpen een nieuwe identiteit te vinden in het verzet, in het creëren van een rechtvaardige wereld waar iedereen de kans krijgt op een waardig leven, in het creëren van een zinvol toekomstperspectief.
Het doet ertoe,
over verdriet, hoop en verzet.
Jan Mertens
Uitgeverij Waerbeke
ISBN 9789492494122
Jan is ook voorzitter van de ecologische denktank Oikos.
Je kan het boek daar bestellen voor €14.95
Reactie toevoegen