DCIM100GOPROGOPR0927.

COP-flop

België deed het goed: geen Fossil of the Day award dit keer. Maar dat is dan ook bijna alles.

Op een afstand van 80.000 kilometer maakte de Artemis I Orion-capsule, onderweg naar de Maan, een foto van de Aarde, waar acht miljard mensen hun eigen klimaatverandering creëren. ©: NASA, 16 november 2022.

De zeventienjarige Allen Abissi wil zeeman worden. Daar heeft hij alle redenen toe, want Allen woont op het Filipijnse eiland Battasan, waar ze de gevolgen van onze klimaatverandering steeds vaker merken. Door de stijgende zeespiegel, aardbevingen en supertyfoons, zoals Odette in december 2021, wordt het eiland opgeslokt door de Stille Oceaan. Na de laatste aardbeving staat het eiland met springtij tweemaal per maand helemaal onder water.

In 2000 waren er door langdurige regenbuien weer overstromingen van de Limpopo rivier in Mozambique. Hierbij kwamen ongeveer 800 mensen om het leven en raakten 650.000 mensen ontheemd. Een zwangere vrouw had geen andere mogelijkheid dan in een boom van een meisje te bevallen. Dat is het verhaal dat Benvindo Nhanchua, een klimaatexpert van het VN-Wereldvoedselprogramma uit Mozambique, ruim twintig jaar later over zijn collega vertelt.

Vlaanderen wil zijn CO2-uitstoot tegen 2030 met slechts 40% verminderen, terwijl alle andere regio’s bereid zijn om tot 55% te gaan. Greenpeace België.

In België was het, in tegenstelling tot vorig jaar toen een ‘waterbom’ helaas het Schoon Verdiep in Antwerpen oversloeg, een warme en droge zomer, die voorafgegaan werd door een warme lente. Mijn verwijzing naar een natuurramp als gevolg van onze klimaatverandering is niet vriendelijk, want waarom zou je de Antwerpenaren zoveel ellende toewensen?  Maar … wellicht zouden bepaalde politici van zo een koude douche eindelijk eens wakker worden.

Toch is het meer dan irritant dat Vlaanderen al jaren het blok aan het been van de Belgische federale overheid is als het gaat over een deugdelijk klimaatbeleid. Steeds weer steekt de rechtse Vlaamse regering spaken in de wielen als het land de afspraken met de EU wil nakomen. Zoals bekend ging onze Vlaamse klimaatminister niet naar COP27. Blijkbaar met enig leedvermaak liet ze weten teleurgesteld te zijn over de resultaten en niet financieel bij te dragen aan het enige hoopvolle besluit van deze COP: het Loss and Damage fonds dat er na 30 jaar touwtrekken eindelijk komt.

De Belgische industrie lost onze klimaatverandering wel even op

Dat de vijf minuten spreektijd van onze premier Alexander De Croo op COP27 een bizarre vertoning was, is bekend. Hij begon nochtans goed door te wijzen op solidariteit, die op elk niveau van lokaal tot mondiaal zeker nodig zal zijn om onze wereld te redden. Al snel werd zijn speech echter een lofzang op de verworvenheden van het Belgische bedrijfsleven, dat in groten getale aanwezig was. Daarna haalde hij uit naar de demonstrerende jeugd (en ouderen).

Onze premier wil oplossingen. Dat willen wij ook. Wij verwachten die van de politiek. Onze premier ziet dat merkwaardig genoeg anders. Hij verwacht oplossingen waarbij het Belgische bedrijfsleven goed kan bijdragen en verdienen. Als een wit konijn uit een hoge hoed schetst hij een breed palet aan expertise, dat er inderdaad is. Van offshore windtechnologie tot groene waterstof, van projecten die ons beschermen tegen de stijgende zeespiegel tot het door onze baggerindustrie veranderen van de droogste woestijn in een weelderige oase. Ik vroeg me, toen ik dit hoorde, met stijgende verbazing af, of hij dit sprookje zelf ook gelooft. Pure, ondoordachte marketing van het Belgische bedrijfsleven is het. En dat witte konijn is helemaal niet wit, maar een vervuilend kreng.

Premier De Croo beschouwt de recente activistische acties in musea als het radicale tegenovergestelde van klimaatontkenning. Hij heeft geen oog voor de frustrerende rol van het Belgische – lees Vlaamse – beleid.

Daarna wees hij de protesterende jeugd terecht. Zijn argumenten lijken sterk op die van de N-VA tijdens de scholierenstakingen in 2019. Ga studeren, wees een onderdeel van de oplossing, waaronder hij dan wel heel iets anders verstaat dan een protesterende en teleurgestelde bevolking, die zo nu en dan mag kiezen. Als Grootouders hebben wij daarop razendsnel onze mening laten weten.

Ik vind het verdacht hoe goed een groot deel van de geroemde kennis en kunde van het Belgische bedrijfsleven aansluit op de vraag naar dergelijke expertise binnen de Saudi Green Initiative, van Saoedi-Arabië. Dat land wil in 2060 klimaatneutraal zijn. Het zal de nog te verwachten oliewinsten investeren in duurzame energie, zoals groene waterstof, om zijn toekomst als energieleverancier te verzekeren en de woestijn te vergroenen. Uiteraard wil ons land daar graag zijn steentje aan bijdragen, nietwaar?

Olie- en gasindustrie volop aanwezig

Uit een tijdens de COP vrijgegeven rapport van de NGO’s Corporate Accountability, Corporate Europe Observatory en Global Witness, blijkt dat er zich 636 fossielebrandstoflobbyisten hebben aangemeld in Sharm–El-Sheikh. Dat is een stijging van 25% ten opzichte van COP26, waarop ze volgens de toenmalige Britse premier Boris Johnson niet welkom waren. Het is dan ook geen wonder dat de klimaatbeweging de grote fossiele brandstoflanden, waaronder de Golfstaten en bedrijven ervan beschuldigen om deze COP opnieuw te gebruiken voor de greenwashing van hun activiteiten.

Als de lobbyisten voor fossiele brandstoffen een landendelegatie zouden vormen, zouden zij op de COP27 de op één na grootste delegatie zijn geweest.

De grootste delegatie op de COP27 was die van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), die het volgend jaar de COP zullen organiseren. Hun delegatie bestond maar liefst uit 1070 mensen, waarvan 70 olielobbyisten, tien keer meer dan in Glasgow. Blijkbaar wil men zich goed voorbereiden op de volgende COP. Het land is de grootste olie-exporteur in 2022. In 2019 exporteerde het voor US$ 176 miljard aan olie, wat goed is voor 16,13 % van de wereldwijde olie-export. De oliereserves in de VAE bedragen circa 100 miljard vaten.

Het aantal lobbyisten voor fossiele brandstoffen was ook beduidend groter dan het aantal afgevaardigden van ’s werelds meest klimaatgevoelige landen, zoals Puerto Rico, Myanmar, Haïti, de Filippijnen, Mozambique, de Bahama’s, Bangladesh, Pakistan, Thailand, Nepal en de eilandstaten in de Stille en Indische Oceaan die kopje onder dreigen te gaan.

“In mijn werk sta ik de hele tijd tegenover de lobbyisten. Lobbyisten hebben hun rol zolang je ze maar duidelijk ziet en je ervoor zorgt dat je er niet door gestuurd wordt” – Frans Timmermans, Vicevoorzitter van de Europese Commissie.

Het spreekt vanzelf dat de oorlog van Poetin in de Oekraïne veelvuldig werd genoemd in toespraken, discussies en side-events. Toch behoorden twee gesanctioneerde oliebaronnen van de Russische delegatie tot de lobbyisten voor fossiele brandstoffen. Tijdens de COP drongen verschillende landen erop aan dat deze waan- en onzinnige oorlog de inspanningen om onze klimaatverandering aan te pakken niet zou doen ontsporen door meer i.p.v. minder fossiele brandstoffen te gaan gebruiken. Andere landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, wezen erop dat de oorlog juist een katalysator is voor groene energie.

Het is idioot dat subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen niet worden stopgezet en dat het met dank aan de lobbyisten – weer niet gelukt is om de uitfasering van die brandstoffen in de slotverklaring op te nemen. Maar even terug naar ons land. In februari berekende de Europese Rekenkamer dat er in België steeds meer i.p.v. minder subsidies naar fossiele brandstoffen vloeien. Het gaat ruwweg om een bedrag van 3 miljard euro!

Fossiele brandstoflobbyisten en de eraan gerelateerde PR- en marketingbureaus horen niet deel te nemen aan de COPs. Het doet denken aan een internationale bijeenkomst over de drugsbestrijding, waarop de grote kartels aanwezig zijn. Onvoorstelbaar en onacceptabel dus.

Steeds extremer

De boodschap van de wetenschap is al decennialang meer dan duidelijk. De westerse manier van leven is zo onduurzaam dat ze onze leefomgeving bedreigt en daarmee onszelf. Dat was al de boodschap van de eerste VN-milieuconferentie, in 1972, in Stockholm. In de afgelopen vijftig jaar is de wetenschap met sprongen vooruitgegaan en zes IPPC-evaluaties verder is meer dan duidelijk dat onze geïndustrialiseerde en op overconsumptie gerichte activiteiten, een ongekende en immense bedreiging voor het milieu en voor onszelf zijn. En toch komen politici zoals Alexander De Croo en Marc Rutte, om het met de woorden van de in Sharm-El-Sheikh afwezige klimaatactiviste Greta Thunberg te zeggen, nog steeds met bla bla bla verhalen. Ze blijven hangen in oude dogma’s.

De wetenschap is duidelijk: we doen te weinig. De natuur is duidelijk: alles verandert steeds sneller. De VN Secretaris Generaal is duidelijk: we zijn onderweg naar de hel, maar onze politici blijven hangen in oude dogma’s en het stimuleren van het eigen bedrijfsleven.

Het ziet er, zoals was te verwachten, naar uit dat 2022 weer het warmste jaar ooit zal worden. We raken er zo langzamerhand aan gewend dat dit record elk jaar weer sneuvelt. De signalen voor een snel veranderend klimaat, onze klimaatverandering dus, worden steeds luider. In april was er een hittegolf in het Verenigd Koninkrijk met temperaturen die ruim boven de 40oC lagen. In augustus zagen we ongekende hittegolven, waardoor rivieren in China opdroogden, maar er in Pakistan gigantische overstromingen waren als gevolg van een verstoorde moesson. Tel daarbij de steeds maar toenemende bosbranden, enz. De jaarlijkse lijst van ‘natuur’rampen is eindeloos en onbetaalbaar aan het worden. En toch werd men het niet eens over maatregelen om de kern van het probleem, de CO2-uitstoot, aan te pakken.

Op de laatste dag van COP27 sprak de jonge Ghanese activiste Nakeeyat Dramani Sam over de rampzalige gevolgen van onze klimaatverandering voor haar land, waarna ze een bord omhooghield met de tekst: “Betaling achterstallig”. © UN, Kiara Worth.

Gezien de aard en omvang van de klimaatcrisis is het ook extreem dat het dertig jaar heeft moeten duren voor men eindelijk een begin heeft gemaakt met de klimaatrechtvaardigheid, waar wij als Grootouders al jaren actie voor voeren en zullen blijven voeren. Het Loss and Damage fonds zal in de toekomst honderden miljarden dollars per jaar moeten uitkeren, om het verlies door en de schade van onze klimaatverandering te compenseren. Een commissie moet, tot de COP28 in Dubai, de details verder voorbereiden. Ik ben benieuwd, maar vrees het ergste.

De ontwikkelingslanden zijn opgetogen over deze hoopgevende uitkomst van COP27. Of dat terecht is moet nog blijken. De ervaringen met het US $100 miljard fonds dat in 2009, tijdens de mislukte COP15 in Kopenhagen werd ingesteld en nooit is ingewilligd, zijn minder hoopgevend. Vanaf 2020 zou het genoemde bedrag jaarlijks door de rijke landen worden opgehoest. Dat is tot nu toe niet gebeurd.

Hoe verder?

Ondanks een paar successen zoals de aandacht voor de biodiversiteit en de voedselvoorziening (waarvoor het aantal lobbyisten ook alleen maar toeneemt), het voor de eerste keer benoemen van onderwerpen zoals rivieren, waarlangs veel mensen wonen, op de natuur gebaseerde oplossingen, de beruchte en gevreesde kantelpunten en het recht op een gezond milieu, is de algemene indruk dat er weer een cruciaal jaar is verknald.

En dat in het kritieke decennium van de waarheid. We hebben maar een paar jaar meer om het ergste te voorkomen. Evenals tijdens een natuurlijke klimaatverandering in het Europa van de veertiende eeuw, lijken we niet verder te komen dan opportunisme. We verliezen ons weer, maar nu op een hoger schaalniveau, in zinloze en verwoestende oorlogen in plaats van gezamenlijk te vechten voor een toekomst voor onze kleinkinderen en de komende generaties. ‘Give the Kids a Change’, zou ik zeggen! En daarom mogen we niet opgeven, daarom blijven we demonstreren en de aandacht vragen van bewust dove en hardleerse politici. Hopelijk komt de afrekening bij de stembusgang.

In Nederland is de discussie losgebarsten over de mogelijkheid van een zeespiegelstijging van drie meter. Hoe doen we dat in Vlaanderen, mevrouw de klimaatminister? Of is dat nu net weer een federale verantwoordelijkheid?

De inschattingen van de gevolgen van onze mondiale klimaatverandering blijken steeds duidelijker correct. Nieuwe wetenschappelijke metingen laten zelfs zien dat alles versnelt. Zo gaat het afsmelten van het Antarctische landijs sneller dan verwacht. Dat vormt een bedreiging voor de Lage Landen. Dat is dan ook een van de redenen waarom in Nederland de discussie over een zeespiegelstijging van maar liefst drie meter is losgebarsten. Wat gaat er gebeuren met het Vlaamse polderland als de Nederlanders besluiten de Zeeuws-Vlaamse dijken niet meer te verhogen? Het Vlaamse polderland loopt dan ook onder en wordt ‘onderdeel’ van de Lagune of Kantstad die de Nederlandse Randstad en de Zeeuwse provincies, vervangt. Help! Antwerpen verzuipt! Of laten we het zo ver toch niet komen?

Uit het Global Carbon Budget 2022 dat vlak voor de COP27 werd gepubliceerd over 2021, blijkt dat het resterende budget om onder de 1,5oC opwarming te blijven binnen negen jaar op is, dat de CO2-uitstoot weer lichtjes is toegenomen door het gebruik van olie, dat de wereldwijde CO2-concentratie in de atmosfeer een nieuw record van 417.2 ppm heeft bereikt (51% boven het pre-industriële niveau) en dat de CO2-opname door de oceaan en het land respectievelijk met 4% en17% is gedaald. Het is overigens ook opvallend dat je in de verslagen van de COP’s niets terugvindt over de rol van de oceaan. Ook dat is een ernstige blinde vlek.

In New Scientist (22 November 2022) las ik, tot besluit, een discussie over de vraag ‘Waar zijn klimaattoppen eigenlijk voor, en hoe kunnen we ze laten werken’. Het is onder andere een kort pleidooi om de oorzaken van de opwarming meer aan te pakken. Dat houdt ook consuminderen, eerlijk delen enz. in, want zonder dat zal de klimaatschade alleen maar stijgen. Meer gedurfde plannen om de emissies aan te pakken en het effect van historische emissies te verrekenen zijn dringend nodig. Laten we hierbij vooral niet vergeten dat het België was dat, tijdens de Franse bezetting, op listige wijze de Britse industriële revolutie naar het Europese continent haalde. Volgens Our World Data heeft ons land nu een historische uitstoot (zonder landgebruik veranderingen) van 0,73 % van de totale mondiale uitstoot sinds die tijd. Dat schept verplichtingen.

Jongeren vanaf 15-16 jaar dienen kiesrecht te krijgen om hun toekomst te verzekeren.

Toch zullen de toekomstige COP’s zich moeten ontdoen van de vele lobbyisten en moeten ze de echte oorzaak van het probleem aanpakken. Ze zullen meer echte aandacht aan de jeugd moeten geven. Een jeugdpaviljoen organiseren, zoals op COP27 voor het eerst gebeurde, en een jonge klimaatactiviste een dramatische en emotionele boodschap laten geven volstaat al lang niet meer. Dat neemt niet weg dat ik gemengde gevoelens heb over het besluit van Greta Thunberg om weg te blijven.

Na de banale opmerkingen van onze premier in Sharm-El-Sheikh vraag ik me af waarom we jongeren vanaf 15 of 16 jaar geen stemrecht geven. De wetgeving hierover is veel te oud. Die jongeren zijn goed opgeleid en het gaat verdorie over hun toekomst! Wat België betreft zou dat het komende jaar, ruim voor de verkiezingen in 2024, moeten worden geregeld. Demonsteren helpt immers niet. Dan maar stemmen, nietwaar?

Tijdens de laatste COP passeerde de wereldbevolking, ergens op aarde, het magische getal van acht miljard. Tijdens COP27 werd de operationele fase van de nieuwe, hoogtechnologische Amerikaanse missie om mensen op de Maan te zetten gestart. Het doel ervan is, volgens de website van NASA, om de eerste vrouw en de eerste niet blanke naar de Maan te brengen. Ondertussen gaan er dagelijks tienduizenden mensen naar de maan, door onze klimaatverandering. Dichterbij huis, lanceerde onze klimaatminister Zuhal Demir tijdens COP27 – want door daar niet heen te gaan was er natuurlijk tijd genoeg –  in navolging van Nederland, het eerste Vlaamse Kampioenschap Tegelwippen in 2023. Ga d’r maar aanstaan!

De openingsfoto van dit blog laat een foto zien van de Aarde. Het is weer de bekende blauwe knikker die tijdens de eerste maanlandingen meer dan een halve eeuw geleden, zoveel indruk maakte. Als paleontoloog blijf ik mij verbazen over het feit dat in de 4,5 miljard jaar oude geschiedenis van de aarde, wij de enige diersoort zijn die een eigen klimaatverandering aan het veroorzaken is. Dat is uniek en oerstom. Geen enkel intelligent dier, van oervis tot oerdino, heeft dit ooit gedaan! Chapeau!

Eén antwoord

Reactie toevoegen

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met * .