Evenals bij de Klimaatconferentie in 2009 in Kopenhagen, heb ik de Glasgow COP met veel interesse, en enige hoop, gevolgd. Evenals in 2009 hoopte ik dat de wereld en hun leiders de boodschap van de wetenschap en talloze bezorgde ouders, grootouders, maar vooral de jeugd, eindelijk zouden hebben begrepen. De hoop was al snel weg. Na twee dagen retoriek van regeringsleiders die blijkbaar een goede beurt wilden maken, bekroop me het gevoel van ‘daar gaan weer’.
Neem nou de gladde, eeuwig lachende, door het leven fietsende, Nederlandse minister-president Mark Rutte. In Glasgow spreekt hij de wereld toe. Opgelucht vergeet hij even dat het zijn regering was die de meest kwetsbaren in de Nederlandse samenleving opzadelde met de toeslagenaffaire die mensen zelfs tot zelfmoord dreef. Hij is de man die de Groningers, waar de welvaart van zijn land jarenlang vandaan kwam in de vorm van aardgasbaten, doodleuk laat stikken. De man die zo’n 10.000 ziekenhuisbedden in tien jaar bezuinigde. De man die rechterlijke uitspraken, zoals in de baanbrekende Urgendazaak, naast zich neer legt. Wel, die man dus roept in de hem toegewezen spreektijd op tot: actie, actie, actie. Waarna hij zelfvoldaan de zaal rondkijkt…
Premier Alexander de Croo, de eerste Vlaamse Belgische premier in bijna tien jaar, deed het wat beter. En dat is op zich al een prestatie omdat hij aan het hoofd staat van een sterk geregionaliseerd land. Een land met vier klimaatministers die, als een kleuterklas, het nooit eens zijn. Ook niet als het gaat over de grootste dreiging waarmee de mens, homo sapiens, ooit te maken heeft gekregen. Charmant is dat die dreiging door de menselijke activiteiten zelf is veroorzaakt. Eigenlijk houdt de natuur de mens een spiegel voor, neemt de natuur deze onbetekenende en arrogante diersoort de maat.
De Croo vertelt de wereld zowaar dat België deze zomer nu ook zijn eigen klimaatslachtoffers had, door de overstromingen in met name Wallonië. Daarmee gaat hij achteloos voorbij aan de vele doden door de hittegolven die al jarenlang ook een gevolg zijn van de klimaatcrisis. Hij belooft beterschap en een actievere deelname aan de bestrijding van de klimaatcrisis. Applaus…
Bla, bla, bla
In amper drie jaar is het Zweedse meisje Greta Thunberg uitgegroeid tot hét symbool van de mondiale opstand van de jeugd tegen het gezapige klimaatbeleid dat over hun toekomst en die van hun kinderen gaat. Haar speech op de COP24 in het Poolse Katowice, ging de wereld rond. In niet mis te verstane taal verweet ze de wereldleiders dat ze “de toekomst [van hun kinderen] stelen waar ze bij staan” en vond ze dat “jullie niet volwassen genoeg zijn om de waarheid te vertellen. Zelfs die last laten jullie aan ons, kinderen, over”. En dat laatste doet ze nog steeds met verve.
Haar boodschap werd wereldwijd opgepakt. Ze sprak op het Wereld Economisch Forum, in het Europees Parlement. Met de Europese Commissie, in de VN, enz. regeringsleiders verdrongen zich om met haar op de foto te komen. Behalve Donald Duck, pardon Donald Trump. Weer zo’n rechtse president die er niets van bakte wat de klimaatcrisis betreft.
Thunberg werd het rolmodel voor de klimaatacties van scholieren in België, Duitsland en Zwitserland, in januari 2019. Spijbelen in plaats van naar school gaan. In mijn EOS-blog van 14 maart 2019 zeg ik hierover: “De marsen zijn succesvol, de boodschap is ‘loud and clear’ en de media zijn volop aanwezig. Uiteraard is er kritiek want, volgens de bevoegde Vlaamse minister Hilde Crevits, mag spijbelen niet. Ook zijn er pogingen om het duidelijke signaal van bezorgde jongeren, de wereldburgers van de toekomst, te bagatelliseren. Of te kaderen in een discussie over extreem-links of rechts zoals het actualiteitenprogramma ‘De Zevende Dag’ deed.”
In Glasgow is de internationale jeugd massaal aanwezig en laat ze van zich horen. Met ruim 100.000 protesteren ze als het halverwege de top blijkt dat het niet opschiet. Tienduizenden gaan overal in de wereld de straat op om te demonstreren, om hun rechten op te eisen. In Amsterdam maanden 40.000 demonstranten en de media Mark Rutte aan om zijn oproep tot actie om te zetten in daden. Dat zal even slikken geweest zijn voor de magistrale, demissionaire maar even desastreuze minister-president van het Koninkrijk der Nederlanden. Uiteindelijk gaf hij de Europese Unie dan toch toestemming om toe te treden tot de zogenoemde High Ambition Coalition. In ons land duurde dat nog wat langer. Samen met Polen lag Vlaanderen weer dwars, maar ging uiteindelijk overstag, onder de voorwaarde dat België als land niet toetrad. Hoe verzin je het?
Greta Thunberg had het al vanaf het begin goed gezien. Haar commentaar op deze COP was eenvoudig en doeltreffend: bla, bla, bla. Zo denkt ze er na afloop van het spektakel nog over. Uiteindelijk laat de jeugd weten dat ze doorgaan. Terecht, het gaat over hun toekomst!
Mondiaal niveau
Ondanks mijn algemene teleurstelling over Glasgow, heb ik wat afstand genomen en de drie gekoppelde schaalniveaus van de klimaatcrisis bekeken. Uiteindelijk is er schoorvoetend toch enige vooruitgang bereikt. Ik behoor niet tot degenen die enthousiast zijn dat men nu eindelijk een kat een kat heeft genoemd, door de bron van het probleem te benoemen. Dan gaat het over het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen zoals kolen. Dan gaat het over nog steeds geven van honderden miljarden subsidies aan de fossiele brandstoffenindustrie, die, evenals zo veel multinationals, toch al weinig belasting betaalt. Maar 100 miljard voor de zwaar getroffen ontwikkelingslanden, dat zat er niet in.
Een last-minute interventie van India en China zwakte de uitfasering van steenkool met de finish in zicht en tot grote frustratie van de COP-voorzitter Alok Sharma, in de slotverklaring weer af.
Toch kun je concluderen dat er op het mondiale niveau wel degelijk kleine veranderingen, met hopelijk in de komende jaren grote gevolgen, op gang is gekomen. In elk geval moeten de landen nu jaarlijks hun doelstellingen presenteren. Dat zal hopelijk dan toch leiden tot een serieuze poging om de opwarming van de planeet onder de 1,5 °C te houden. Of dat zal lukken hangt aan een zijden draadje. Hoe dan ook, tot nu toe zijn we er nog ver vanaf. Ondanks alle waarschuwingen van het IPPC, enz. zitten we nu op 2,4 °C tegen het einde van deze eeuw. Geen van de doelstellingen van Parijs is dus nog gehaald, ook al zien we, dankzij Glasgow, en kleine daling van 0,3 °C in de prognose.
Regionaal niveau, EU
Europa kwam met de Green Deal die elke lidstaat heeft ondertekend en die in een wet is vastgelegd, goed voorbereid naar de Glasgow. Frans Timmermans heeft, bevlogen als hij is, in Glasgow goed werk geleverd. Ook hij weet dat het niet eenvoudig is om de 27 lidstaten op één lijn te krijgen. Maar uiteindelijk is het ondanks tegenwerking van enige landen zoals Polen en een niet (eco-)realistische regio als Vlaanderen, gelukt.
Dat neemt niet weg dat je als burger de indruk krijgt dat binnen de EU de ene hand schijnbaar ook niet weet wat de andere doet. Het nieuwe landbouwbeleid dat nu wordt uitgestippeld staat immers haaks op die van de Green Deal (zie bericht op deze site: Geen exportlandbouw op kap van boer en klimaat! ). Dus moeten we weer gaan protesteren.
Nationaal niveau
Het was weer een soap in ons land. Vlaanderen op zijn best. Allereerst ging men kijken bij de buren in Denemarken. Onze enthousiaste minister-president Jan Jambon zag het licht. “Niet de regering zal het klimaat redden, wel de industrie en de kennisinstellingen”, verklaarde hij (zie KNACK van 3 oktober). Het kan bijna niet anders dat hij de ontwikkelingen in Denemarken door een eco-realistische bril heeft bekeken. Bovendien is ‘het klimaat redden’ een onzinbegrip.
Maar ik vrees dat hij in zijn enthousiasme vergeet dat Denemarken wel een geïntegreerde nationaal gedragen visie heeft. Dat daar geen gebrek aan lef was en dat de overheid wel een koers uitzette. Er is maar één kapitein op het schip van de Deense Duurzaamheid- en Energietransitie. Zo pakte Denemarken in Glasgow uit met de ambitie van 70% minder CO2-uitstoot in 2030. Daar hoor je de N-VA-kopstukken niet over. Moet ik nog naar het fantastische Vlaamse Klimaatplan verwijzen?
In hetzelfde verhaal haalt KNACK nog een opmerking van hem aan: “Hadden we twee jaar geleden geweten van de PFOS-vervuiling, dan stond deze maatregel al in het regeerakkoord”, klinkt het bij Jan Jambon (N-VA), in wiens regering het principe ‘de vervuiler betaalt’ naar eigen zeggen heilig is. “Het is onbegrijpelijk en ontoelaatbaar dat een bedrijf anno de 21ste eeuw bewust de grond vervuilt. 3M zal dan ook de rekening krijgen”, zegt de minister-president in een interview met De Zondag.” Ik vrees dat het holle woorden zijn van deze klimaatverandering-ontkennende partij. Sinds wanneer is een regeerakkoord overigens in steen gehakt?
Moet er eerst ook nog een waterbom van twee miljard en 100.000 slachtoffers boven het Schoon Verdiep losbarsten, voor men dit begrijpt?
Haalbaar en betaalbaar is het mantra van Mark Rutte en van de N-VA. Het wekt de indruk dat men in het oog van de snel naderende perfecte en perverse klimaatstorm alles zal doen om de bevolking te beschermen. MAAR het mag niet te veel kosten. Gecombineerd met ‘ambitieus’ is dit een idiote opmerking. Hoe kun je nu ambitieus zijn als je geen visie hebt en het niets mag kosten?
Moet er eerst ook nog een waterbom van twee miljard en 100.000 slachtoffers boven het Schoon Verdiep losbarsten, voor men dit begrijpt? Steeds maar weer stokken in de wielen steken bij de ontwikkeling van een geïntegreerd nationaal beleid wijst op incompetentie in deze crisissituatie. Om dan ook nog om een herziening te vragen van het Europese beleid dat is vastgelegd in een Europese wet, is een ‘no-brainer’. Het is weer een drogreden om niets doen. Het is domweg het ontkennen van de klimaatcrisis in een andere gedaante. En niets of veel te weinig doen, is nu juist geen optie.
Ondanks haar goede acties op het lokale gebied loopt minister Zuhal Demir als een ‘Alice in Wonderland’ door het klimaatveranderingslandschap. Gegijzeld door de ambities en ideologie van haar partij, die haar droom van een ministerspost waar maakte, frutselt ze op de valreep een Klimaatplan in elkaar. De andere regeringspartijen doen braaf mee en worden ook gegijzeld door hun achterban, zoals de boeren. Dat er een volstrekt gebrek aan visie en durf is, daar zullen we het verder maar niet hebben. In transitietermen stevenen ze zo af op een lock-in. Dan laten we, als rijke regio met een behoorlijke historische klimaatschuld, de ‘historische’ kans liggen om in een meer duurzame wereld mee te spelen.
Kort daarna weigert onze klimaatminister, die conform het partijstandpunt gek is op oude kerncentrales en droomt van de nieuw generatie ervan, weer de toestemming om een gascentrale te bouwen. Die is, na al dat getreuzel en geneuzel op nationaal niveau, nu nodig om de nationale energietransitie en de nationale energiezekerheid veilig te stellen. Zelfs midden in een klimaatcrisis, die de VN een klimaatnoodtoestand noemt, speelt men zijn politieke spelletjes over de hoofden van de brave burgers heen. En dat zonder rekening te houden met de toekomst van de komende generaties. Dat moet je maar durven!
Op 27 oktober verscheen er in Duitsland het langverwachte rapport van een internationaal team van specialisten van Scientists for Future (S4F), over de rol van kernenergie bij de oplossing van de klimaatcrisis. De conclusie is: te duur, te langzaam, te gevaarlijk, te blokkerend. Ofwel: kernenergie kan niet bijdragen aan het oplossen van de klimaatcrisis omdat het te traag groeit, te duur en te riskant is. Bovendien belemmert het structureel de uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen, die sneller, goedkoper en onschadelijker beschikbaar zijn in vergelijking met kernenergie. Het rapport staat hier.
Ook in het gastland, waar Boris Johnson ineens van klimaatontkenner in een ‘believer’ was omgeslagen, liep het mis. Zo werd met veel retoriek aangekondigd dat de olie- en gasindustrie niet welkom was op deze COP. Toch namen ruim 500 vertegenwoordigers ervan deel aan de discussies. Afkicken van onze verslaving aan fossiele brandstoffen zal een hardere opstelling vereisen.
Met Oxfam, ben ik van mening dat ‘onze (Vlaamse) leiders nog steeds niet wakker zijn’. En dat is een uiterst trieste constatering.
Jan Stel, 15 november 2021
Een toemaatje: fake nieuws uit Nederland (met dank aan De Correspondent):
illustratie bovenaan:
Einde van COP 26. Het werk zit er weer op en het is weer niet genoeg. © UN News/Laura Quiñones
Reactie toevoegen