Demonstranten buiten Southwark Crown Court, 18 juli 2024. © Extinction Rebellion UK
Rechter Christopher Hehir criminaliseert klimaatactivisten
Het citaat in de titel van dit blog is van Mahatma Gandhi (1869-1948). Het vat de huidige problemen van de klimaatbeweging treffend samen. Gandhi is de iconische, historische en charismatische figuur die geweldloos verzet voor politieke verandering voorgoed op de kaart zette. Hij vocht tegen het negentiende-eeuwse Britse Rijk voor de vrijheid van het Indiase subcontinent. Zijn geweldloze aanpak beïnvloedde vooraanstaande persoonlijkheden zoals Martin Luther King en Nelson Mandela in hun strijd voor vrijheid, gelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Zowel Gandhi als Martin Luther King werden doodgeschoten. Toch wonnen Gandhi en Mandela uiteindelijk. En Kings nalatenschap leeft voort in Black Lives Matters. Die beweging is opnieuw een antwoord op extreem politiegeweld en juridisch onrecht in de VS. Maar intimidatie en geweld zijn er niet alleen in de VS.
Op 18 juli jl. veroordeelde rechter Christopher Hehir van de Londense Southwark Crown Court, Roger Hallam (57), medeoprichter van Just Stop Oil en Extinction Rebellion, tot vijf jaar gevangenisstraf. Tegelijkertijd werden actievoerders Daniel Shaw (38), Lucia Whittaker De Abreu (34), Louise Lancaster (58) en Cressida Gethin (22) elk tot vier jaar veroordeeld. Wat hebben ze wel niet gedaan om zo’n straf opgelegd te krijgen van een uiteraard onpartijdige rechter, die hen hiermee criminaliseert? Dat doe je als weldenkende rechter met een rare 17de eeuwse pruik op toch niet zomaar?
Wat was hun ‘misdaad’?
Simpel. Ze waren ‘betrapt’. De politie luisterde hen blijkbaar af toen ze via zoom een protestactie aan het plannen waren tegen het gebrekkige klimaatbeleid van het Verenigd Koninkrijk. We hebben het dus over bezorgde Just Stop Oil burgers die een geweldloze actie planden op de M25 autosnelweg, de 188 km lange ringweg rond Londen.
Het duidelijke feit is dat ieder van jullie enige tijd geleden de lijn van bezorgde campagnevoerder naar fanaticus heeft overschreden. Jullie hebben jezelf aangewezen als de enige scheidsrechters over wat er gedaan moet worden aan de klimaatverandering, niet gebonden door de principes van democratie of de rechtsstaat. Uitspraak van HHJ Christopher Hehir op p.41, laatste twee regels.
De actie in kwestie vond gedurende vier dagen in november 2022 plaats en was, met dank aan de politie, heel succesvol. De vijfenveertig over het gebrek aan klimaatbeleid bezorgde demonstranten, klommen heel gedurfd op de portalen boven de snelweg om hun roodgekleurde protestvlaggen en spandoeken op te hangen. Bezorgde politieagenten trachtten dit te verhinderen, wat een enorme verkeerschaos tot gevolg had, die veel aandacht kreeg in de media. Zo wees Just Stop Oil nog maar eens op de onfrisse subsidies aan de fossiele brandstoffenindustrie door de Britse overheid.
Het protest veroorzaakte meer dan 50.000 uur vertraging voor voertuigen, met gevolgen voor meer dan 700.000 voertuigen, en liet de M25 “gecompromitteerd” voor meer dan 120 uur, zo beweerden de aanklagers. De economische schade hiervan raamden ze op £ 765.000. De kosten voor het politie ingrijpen op £ 1,1 miljoen. Samen ruim € 2 miljoen.
De onafhankelijke rechter oordeelde daarop onder het toekijkend oog van de jury dat de activisten “de lijn van bezorgde campagnevoerder naar fanaticus hadden overschreden”. Deze opmerking illustreert treffend het broze en grijze gebied dat bij burgerlijke ongehoorzaamheid speelt. Gandhi was zich hiervan terdege bewust.
Tegen welke ‘misdaad’ van de overheid werd geprotesteerd?
Om één en ander te kunnen kaderen, gaan we terug naar 2022. Op 24 februari 2022 begon Rusland zijn aanval op de Oekraïne, waardoor de relaties tussen Rusland en het westen direct op scherp stonden. Het westen kondigde sancties aan, waardoor de energieprijzen dramatisch stegen en de burger weer eens de klos was. Mede omdat binnen de EU de elektriciteitsprijs is gekoppeld aan die van (Russisch) gas, ontstond er een energiecrisis die tot steunmaatregelen leidde.
Tegelijkertijd vlogen de winsten van de vijf grote oliemaatschappijen – Shell, BP, Chevron, ExxonMobil en TotalEnergies – de pan uit. Gezamenlijk maakten ze in 2022 sinds het uitbreken van de oorlog van Poetin een recordwinst van maar liefst 281 miljard dollar. Alleen al de twee Britse oliereuzen, Shell en BP, maakten samen ruim € 86 miljard winst. Volgens Global Witness is dat genoeg om de elektriciteitsrekeningen van alle Britse huishoudens te betalen tot juli 2025.
Het Franse energiebedrijf TotalEnergies, sponsor van de prachtige Koningin Elisabethwedstrijden, maakte een winst van een kleine € 34 miljard. De grote oliemaatschappijen zitten er dankzij de oorlog van Poetin warmpjes bij en bedankten hun aandeelhouders uitbundig. Bovendien draait hun vervloekte lobbymachine sinds Parijs op volle toeren en steeg de omvang van de middelen ervoor snel in de afgelopen jaren. Geen wonder dat klimaatactivisten eisen dat de oliereuzen hun bevoorrechte positie in de COP’s moet worden ontzegd. Je maakt toch ook geen antidrugsbeleid in overleg met drugsbaronnen!
En passant hebben deze vijf grote oliemaatschappijen ook besloten hun met veel bombarie aangekondigde nul uitstoot doelstellingen voor 2050 te laten varen. Ze zijn ervan overtuigd dat de wereld nog heel lang hun producten nodig zal hebben. Bijgevolg voeren ze hun exploratie- en exploitatie- activiteiten op in plaats van ze te verminderen zoals het toonaangevende Internationale Energie Agentschap (IEA) in mei 2021 al adviseerde. Maar de conservatieve Britse regering deed het tegenovergestelde en gaf juist nieuwe licenties voor de ontginning van olie- en gasvoorraden in de Noordzee. Bizar is bovendien, zoals uit een artikel in The Guardian van 9 maart 2023 blijkt, dat de Britse overheid de in het geld zwemmende sector sinds het Klimaatakkoord van Parijs in toenemende mate subsidieert. In de periode 2015-2022 ging £ 80 miljard aan subsidies naar de fossiele industrie en £ 60 miljard naar groene energie.
Ondertussen maakte het Europese aardobservatiesysteem Copernicus bekend dat de afgelopen zomer – zoals ik had verwacht – de warmste zomer ooit is geweest. Ooit betekent sinds het begin van hun metingen in 1940. Dat is zelfs nog een aantal jaren voor mijn geboortedag. En dat is keilang geleden! Dit jaar hebben we op het mondiale niveau voortdurend geflirt met de 1.5 °C doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs. In de eerste helft ervan zaten we er ruim boven. De fossiele brandstoffen industrie, waartegen Just Stop Oil en zoveel andere bezorgde activisten geweldloos protesteren, speelt daarin een hoofdrol evenals de te lakse overheden.
Ik vraag me wel eens af of onze democratische gekozen regeringen wel willen weten waar ze mee bezig zijn als ze de klimaatnoodtoestand negeren. Een groot aantal verstandige rechters heeft onze regeringen, vier in totaal, al vele malen veroordeeld omdat ze hun zorgplicht niet nakomen. Dat is schuldig verzuim. Dat is laf weglopen voor de problemen die je zelf in hoge mate mee hebt veroorzaakt en die je voor en met de burgers dient op te lossen! En toch gaat Vlaanderen onder aanvoering van mevrouw de minister Zuhal Demir door met dat destructieve beleid.
Oordeel van rechter Hehir slecht ontvangen
Ons juridisch systeem is zo georganiseerd dat het (in principe) gelukkig onafhankelijk is. Voor de doorsnee burger is het weliswaar ook een kostbare en tijdrovende aangelegenheid wanneer je jouw recht op die manier moet verkrijgen. In Nederland steeg daardoor de kost voor het bezetten van de Haagse A12 voor Extinction Rebellion razendsnel. Ook klimaatzaken, waaronder de baanbrekende Klimaatzaak Urgenda tegen de Nederlandse Staat, worden met veel belastinggeld enorm vertraagd. Er waren drie uitspraken van steeds hogere rechters nodig in respectievelijk 2015, 2018 en 2019 om eindelijk gelijk te krijgen.
Afgezien van de Europese Green Deal, blijft de uitwerking van het Klimaatakkoord van Parijs in de landen zelf achter. Dat ondermijnt de geloofwaardigheid van generaties politici.
Voor de Belgische Klimaatzaak is de gang van zaken nog treuriger door de ingewikkelde staatsstructuur van het land. Die gaf met name de Vlaamse overheid veel mogelijkheden tot vertragende activiteiten. Precies dat leidt tot juridisering van het klimaatprotest. Er is immers een discrepantie tussen de vaak met veel bombarie bekendgemaakte afspraken op hoog politiek niveau en de haperende implementatie daarvan. Het Klimaatakkoord van Parijs en de vele erop volgende COP’s zijn hiervan ook een sprekend voorbeeld. Los van het Europese niveau met zijn Green Deal blijft de uitwerking in de landen zelf achter. Dat ondermijnt de geloofwaardigheid van generaties politici.
Ik vind het onbegrijpelijk dat de vier Belgische overheden de Klimaatzaak op een vaak kinderachtige manier – zoals cd&v coryfee Hilde Crevits dat deed – vertragen. De reacties op de uitspraak van de Britse rechter Christopher Hehir waren overigens niet mals in binnen en buitenland. De reactie van Michel Forst, de speciale VN-rapporteur voor milieubeschermers, was ‘dodelijk’: “Ik zie niet in hoe het blootstellen van de heer Shaw aan een meerjarige gevangenisstraf omdat hij deelnam aan een zoomsessie waarin de organisatie van vreedzaam milieuprotest werd besproken, noch redelijk noch proportioneel is, noch een legitiem publiek doel nastreeft. Ik ben eerder ernstig bezorgd dat een sanctie van deze omvang louter punitief en repressief is.”
Het gebrek aan voldoende vooruitgang, het stevige lobbywerk van de olie- en gasindustrie en de politieke impasse en laksheid stellen klimaatactivisten van jong tot oud zwaar op de proef. Voor onze Grootouders organiseerde co-voorzitter Bernard Hubeau op 24 maart 2023 een succesvol en zeer actueel Colloquium: Burgerlijke ongehoorzaamheid, een volgende stap in het klimaatactivisme? Daar werd ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’, dat als fenomeen al eeuwenlang bestaat, gedefinieerd als “opzettelijk de wet of het gezag tarten, openlijk, geweldloos en zonder eigenbelang en bedoeld om de samenleving op een probleem te wijzen.”
Posities verharden
In zijn inleiding zei hij “We beleven een ernstige klimaatcrisis. Het is dringend. En toch beweegt er te weinig om het tij te keren. Helpen ‘zachte middelen’ dan nog wel? Of moet er meer druk op de ketel komen door ‘radicalere’ actievormen? Maar wat is radicaal? Uiteindelijk zit de ‘radicale’ boodschap om te stoppen met fossiele brandstoffen in de kern van het EU- en VN-beleid.” Het is precies dit haperen van de beloofde beleidsmaatregelen om fossiele brandstoffen uit te faseren dat zowel Just Stop Oil met hun geweldloze actie op de M25 als Extinction Rebellion Nederland met hun even geweldloze acties op de A12 in Den Haag aanklagen. Eigenlijk doen zij gewoon hun burgerplicht.
Demonstreren is in Nederland (nog) een grondrecht. De rechtse Haagse VVD-burgemeester Jan van Zanen vindt dat de A12-acties te veel politietijd opslorpen, tijd die ze hadden kunnen besteden aan het vangen van boeven. Op dit moment onderzoekt zijn kersverse partijgenoot, de nieuwe minister van Justitie David van Weel, de mogelijkheden om grenzen te stellen aan het demonstratierecht, juist vanwege zijn ergernis over de acties van Extinction Rebellion die al twee jaar duren. De Nederlandse overheid is hardleers als het gaat om het beloofde stopzetten van de fossiele subsidies van naar schatting € 40 miljard per jaar. Voor burgers en belastingbetalers, onder wie de grote groep mensen die nog steeds lijden onder Marc Rutte zijn toeslagenaffaire, is dit een krankzinnig cadeau aan bedrijven die toch al gigantische winsten behalen. Hoe leg je dat uit? Niet dus. Onder het motto van ‘geen woorden maar daden’ reageert de Nederlandse overheid met toenemend politiegeweld tegen geweldloze demonstranten. Extinction Rebellion heeft ondertussen aangekondigd om op zaterdag 14 september om 12:00 uur de A12 opnieuw te blokkeren, om te eisen dat er een einde komt aan de fossiele subsidies.
Extinction Rebellion heeft het gelijk van de geschiedenis aan zijn kant. Toch blijkt uit het onderzoek Klein tegen de grote politie van De Groene Amsterdammer van 23 maart 2023 zonneklaar dat “de sfeer tussen demonstrant en autoriteiten verhardt. De politie arresteert en slaat vaker, burgemeesters leggen striktere regels op en demonstranten worden nauwlettend gevolgd”. “Ze hebben me radicaal in elkaar gemept” vertelt een klimaatactivist in het weekblad.
Volgens Amnesty International ligt in heel Europa het demonstratierecht zwaar onder vuur. Dat blijkt uit het op 9 juli jl. gepubliceerde rapport Under-protected and over-restricted: The state of the right to protest in 21 countries in Europe. De overheid zet in toenemende mate alle middelen in om de boodschapper van de waarheid, de geweldloze kritische stem, te marginaliseren en criminaliseren. In feite is ook de politie in dit geval het slachtoffer van falend overheidsbeleid.
Het vonnis van de Britse rechter Christopher Hehir met zijn 17de eeuwse pruik ademt een zeer traditionele en, in zijn geval, wereldvreemde sfeer uit binnen een kafkaiaans systeem
Met een door de PVV en andere rechtse, conservatieve partijen gevormde nieuwe regering zal de repressie alleen maar toenemen. Dat zal ook het geval zijn bij andere rechtse en de klimaatcrisis ontkennende regeringen in Europa. Hierdoor dreigt de Europese Green Deal te worden ondergraven. Dat zou dramatisch zijn want wie zijn de echte slachtoffers van de door de westerse leefwijze ontstane klimaatnoodtoestand? Dat zijn de 100den miljoenen wereldburgers en hun toekomst in niet-westerse landen. Dat zijn ook onze eigen kleinkinderen en hun kinderen. Op dit moment wordt hun toekomst gekannibaliseerd door politici en overheden en door steeds meer CEO’s van grote multinationals in de fossiele brandstoffen- en de voedingssector die hun beloften niet nakomen. Dat is ook Omarm de Chaos.
Tegelijkertijd zijn wij als regionale, nationale en Europese Grootouderbewegingen één van de vele krachten van verandering! Voor mij is de Britse rechter Christopher Hehir van de Londense Southwark Crown Court op een hoger macroniveau slechts een irritant en wereldvreemd overkomend element van een kafkaiaans systeem. Een uiterst traditioneel systeem, dat ongevoelig denkt te kunnen zijn voor de grote veranderingen die nodig zijn in de Britse maatschappij vanwege èn als gevolg van de klimaatnoodtoestand. Hij is met zijn 17deeeuwse pruik in dit veranderingsproces slechts een gefossiliseerd ‘vuiltje’ binnen een falend, conservatief systeem. Irritant? Ja. Dom? Ja. Onoverwinnelijk? Neen!
Reactie toevoegen