Auteur: Luc Vankrunkelsven
Terwijl Boerenforum samen met diverse organisaties in Vlaanderen / België aan de kar trok van de internationale Boerenstrijddag (17 april), deden de supermarkten in samenspraak met de Belgian Feed Association weer eens een charme-offensief voor ‘duurzame soja’. Dat doet de wenkbrauwen fronsen. Vraag is immers hoe duurzaam die soja – en bij uitbreiding de hele exportlandbouw – wel is voor de landbouw’?
In Oosterzele lag de focus van de actie vooral op ‘toegang tot grond’, grond die “wordt opgeslokt door destructieve agro-industrie, verdwijnt onder beton of ten prooi valt aan speculatie, verpaarding en vertuining”. De actie van 18 april aan de diepvriesaardappelfabriek van Clarebout in Frameries nabij Mons draaide rond een ander probleem voor de lokale boer, namelijk de nefaste impact van de exportlandbouw zoals ze wordt georganiseerd door de agro-industrie, versus de boerenlandbouw en agro-ecologie. Een duizendtal mensen kwam daar samen om actie te voeren tegen de megafabriek van het bedrijf Clarebout. Deze actie ging uit van het collectief Steun aan de Boerenstrijd (RéSAP, Réseau de Soutien à l’Agriculture Paysanne) en het buurtcomité La Nature sans Friture.
In Frameries was het alsof ik me aan de Amazonerivier in Santarém bevond. In Santarém pootte Cargill illegaal een sojafabriek neer om de soja sneller op schepen richting Rotterdam en China te kunnen laten vertrekken. Cargill spreekt ongegeneerd over ‘duurzame’ soja, zoals ook Delhaize en co het over ‘duurzame’ soja hebben. Nog een overeenkomst: ook de megafabriek van Clarebout werd aanvankelijk zonder vergunning neergezet. Maar net als in Brazilië wordt zo’n nalatigheid achteraf wel … ‘geregeld’.
Silo’s aan beide kanten van de oceaan
In Brazilië zie ik nu bijna in heel het land immense sojasilo’s staan. In Frameries staan enorme silo’s om aardappelen op te slaan en een fabriekshal waar de diepgevroren aardappelproducten op export liggen te wachten. Het is weekend en toch staan er drie diepvriesmastodonten van vrachtwagens: uit Italië, Roemenië en Polen. En dat nog wel in Europa.
Goed om weten: er heerst al jaren een frietoorlog tussen België en Brazilië en tussen België en Colombia. Maar dat verhinderde de Vlaamse en Waalse Ministers van landbouw niet om de door de Coronacrisis gedupeerde aardappelsector ieder 10 miljoen euro toe te schuiven. 20 miljoen samen dus. Crevits gaf zelfs nog 1 miljoen extra om in Poperinge een nieuwe aardappelfabriek van Aviko Belgium te bouwen. Deze fabriek zal een jaarlijkse productiecapaciteit hebben van 175.000 ton diepgevroren frieten en 11.000 ton aardappelvlokken.
België voert 90 % van zijn aardappelproducten uit en bedreigt daarmee de kleine familiale boeren, bv. in de Andes, waar nota bene de aardappel oorspronkelijk vandaan komt. Onze Noord-Zuidrelaties worden door deze praktijken verziekt. Maar deze exportlandbouw verziekt even goed de relatie met duurzame boerenlandbouw in België/Europa, de relatie met een gezonde bodem, met volksgezondheid, (agro)biodiversiteit, etc. Is dit de landbouw die we nodig hebben, in tijden dat we dringend actie moeten ondernemen om de extreme opwarming van de aarde tegen te gaan? Diepvriesproducten vervoeren naar Brazilië of Roemenië hoort daar niet echt bij.
Reconversie mijnen?
Voorlopig worden de frieten van Clarebout nog in Komen geproduceerd en in Frameries opgeslagen en geëxporteerd. De bedoeling is om er in Frameries nog een grote fabriek bij te zetten om de frieten voortaan ter plekke te produceren. Het zou gaan om 2800 ton per dag en een veelvoud aan vrachtwagens. We zitten in de Borinage. De terrils van de voormalige mijnindustrie zijn nog goed zichtbaar. Het industrieterrein ligt tussen deze historische heuvels. Het is goed dat er reconversie kwam voor de teloorgegane mijnbouw, maar hoort zo’n megapatattenfabriek daarbij? De plaatselijke bevolking verzet er zich alleszins heftig tegen.
Zoals de fabriek in Santarém de ontbossing van Amazone en Cerrado aandrijft in ruil voor soja-monocultuur, zo hypothekeren Frameries en soortgelijke fabrieken onze Vlaamse en Waalse akkers. Ze zwengelen de vernietigende, veel gif gebruikende monocultuur van aardappelen in ons land aan. Samen met de diepvriesgroenten jagen ze mee de grondprijzen op. Moeten we met zijn allen fier zijn dat postzegel België de number one is in de export van aardappelproducten? Wie wordt in Brazilië beter van de ‘duurzame’ sojawaanzin? Wie wordt in België beter van deze friethistorie?
Hoe kan de overzeese soja ooit ‘duurzaam’ genoemd worden, als het om gebieden gaat die vijftien jaar geleden nog illegaal ontbost werden en waar volkeren nu nog verjaagd en vergiftigd worden? Vliegtuigen spuiten royaal met landbouwgif, dat in Europa geproduceerd wordt, maar waarvan het gebruik op ons eigen continent verboden is. De soja wordt vervolgens soms 2000 km per vrachtwagen over land getransporteerd en dan nog eens 10.000 km met erg vervuilende zeeschepen naar onze voedertroggen. Is de energiebalans hiervan ooit gemaakt? Wordt de CO2-uitstoot in al deze schakels meegeteld bij de uitstoot van onze zó geroemde Vlaamse landbouw(export)?
Er zijn hoopvolle initiatieven. Omdat de sojaprijs, omwille van de groeiende vraag van China, structureel hoog blijft, moedigt de Vlaamse Minister van Landbouw nu onderzoek aan naar eigen eiwitbronnen voor onze Vlaamse akkers. Misschien kan ze ook eens onderzoek financieren naar agro-ecologische aardappelteelt? Momenteel worden in de supermarkten vroege aardappelen uit Spanje en Israël aangeboden. Want, ja, onze Belgische patatten staan vooral in dienst van de exporterende frietindustrie.
Luc Vankrunkelsven
De auteur werkt voor www.wervel.be en schreef de laatste 20 jaar 11 boeken over het sojathema en Brazilië. Het laatste werk luidt: ‘Een wereld van verdoken slavernij. Impressies onderweg’.
Reactie toevoegen