Het klimaat warmt op. Wie blijft in de kou staan?

Een gespreksavond in Mechelen

Zo’n zeventig mensen kwamen op 20 november luisteren naar wat we over rechtvaardige transitie te vertellen hadden. ‘We’, dat waren in de eerste plaats Tim Goedemé, dr. in de sociologie, gespecialiseerd in rechtvaardige transitie, en Caro Bridts, ervaringsdeskundige en medeauteur van het boek De Kansendans. Woede over armoede. Oorspronkelijk zou Philsan Osman haar verhaal vertellen. Zij moest echter op het laatste ogenblik afzeggen. Zo werd Caro Bridts haar waardige invaller.

Mee aan de tafel zaten: Eva Diliën, scholier, milieuactiviste en lid van de Mechelse en Vlaamse Jeugdraad en José Bos, docent verpleegkunde op rust en actieve grootouder. Zij reflecteerden op wat de sprekers vertelden. Luc Roelen modereerde de avond met een perfecte mengeling van ernst, bezorgdheid en humor.

Tim Goedemé legde aan de hand van cijfers en grafieken de knelpunten bloot. Transitie is noodzakelijk. We staan voor volgende uitdagingen:

1. Sociale uitdagingen: de armoedecijfers dalen niet. 10% van de bevolking in Mechelen is arm. Daar staat tegenover dat 80 % van de rijkdom wereldwijd in handen is van 10% van de bevolking. Er zijn structurele oplossing nodig om de rijkdom te herverdelen.
   
2. Sociaal-ecologische uitdagingen: 6 van de 9 planetaire grenzen zijn nu al overschreden.
   
3. Sociaal-economische ongelijkheden: 1% van de rijkste mensen stoot 17% van de totale hoeveelheid CO2 uit per jaar. Dat is 101 ton. De armste 50%, daarentegen, stoot samen jaarlijks 1,4 ton CO2 uit. Het zijn dus de rijksten die de grootste inpakt kunnen hebben op de transitie.

De transitie moet rechtvaardig zijn. Daarom moeten er structurele veranderingen komen, en is herverdeling van de middelen noodzakelijk.

De grote lijnen voor een rechtvaardige transitie zijn:

• het doel veranderen en de minimumnormen van de planetaire grenzen respecteren
• het moet snel gaan
• de democratie versterken
• begrenzing van het maximuminkomen of -vermogen; herverdeling is noodzakelijk.
• maximaal inzetten op collectieve oplossingen
• een collectieve en planmatige aanpak is noodzakelijk
• structuren baseren op gelijkwaardigheid en mensenrechten

Caro Bridts is ervaringsdeskundige en werkt al twintig jaar in de sector van de armoedebestrijding. Zij hield een doorleefd pleidooi voor een andere aanpak. Er wordt immers wel geïnvesteerd in de armoedebestrijding, maar voor veel betrokken mensen is er in de praktijk na die twintig jaar nog niet veel veranderd. Aan de hand van concrete voorbeelden maakte ze duidelijk hoe veel maatregelen de middenklasse steunen maar mensen die leven in armoede in de kou laten staan. Het is tijd dat het beleid structurele maatregelen treft die iedereen ten goede komen.

De grootste uitdaging is huisvesting. Goede huisvesting is het fundament om armoede te bestrijden. Armoedeorganisaties hebben al veel oplossingen geformuleerd, maar ze vinden geen weerklank bij het beleid. Daarom is het belangrijk dat we de krachten bundelen: wij zijn de democratie. Samen kunnen we iets veranderen voor onze kinderen en kleinkinderen.

Vragen aan de panelleden:

Wat raakt jullie in deze verhalen?

José voelt mee met de mensen waarover het gaat in dit doorleefde, persoonlijke verhaal. Het belang van begeleiding springt eruit, maar ook hoe aangepaste huisvesting mensen kansen kan geven. Eva onthoudt vooral het onrecht dat Caro Bridts benoemt en de onrechtvaardigheid die nog maar eens spreekt uit de cijfers van Tim Goedemé. Als we werk maken van een rechtvaardige transitie en herverdeling van de rijkdom, is dat een win-win situatie voor iedereen.

Was iets verrassends of nieuw in deze verhalen?

Het raakt José dat de situatie voor mensen in armoede in twintig jaar nog niets veranderd is. Eva merkt op dat het ernaar uit ziet dat de top in Baku weer niets zal opleveren. Politici denken in termijnen van vijf à zes jaar, terwijl we nood hebben aan langetermijnvisies. “Dat maakt mij soms depressief,” besluit ze.

José vindt dan weer dat het belangrijk dat we de moed erin houden. We moeten trachten samen dingen te ondernemen, ook als politici niets doen. Kiezen voor actieve hoop door samen een zinvolle weg te gaan, door organisaties te steunen die hier actief mee bezig zijn. Misschien lukt het ons dan om druk te zetten op de politiek.

Caro vindt dat de volle zaal van deze gespreksavond hoop geeft. “Toch begrijp ik dat mensen in armoede niet bezig zijn met de klimaatproblemen. Het is enorm belangrijk dat de 1% rijksten bijdragen aan structurele veranderingen,” vult ze aan. Maar hoe kunnen we hen overtuigen?

Tim betoogt dat we hen niet moeten overtuigen. Wij zijn met meer en in een democratie geldt de macht van het getal. Hij merkt op dat we echter niet mogen vergeten dat de 1% rijksten ‘slechts’ 17% van de CO2 uitstoten. De overige 83% wordt uitgestoten door anderen. Daarom moeten we zoeken naar collectieve en toegankelijke oplossingen.

Reacties uit de zaal:

• Rechtvaardigheid installeren is niet eenvoudig. Daarom moeten we naar collectieve oplossingen komen. De wereld verkeert hoe langer hoe meer in chaos. Laten we die chaos gebruiken om samen iets nieuws uit te bouwen, met en voor iedereen.
• Wat soms onderbelicht wordt, zijn de liquiditeitsproblemen van de overheid om de problemen aan te pakken. Daarom is een herverdeling noodzakelijk, en moet er een rijkentaks komen.