Onder deze titel verscheen in het studentenblad van de UAntwerpen “Dwars” op 19 februari 2022 een artikel met Dirk Lauwers, professor mobiliteit aan de UGent en UAntwerpen. Hieronder grasduinen we door het artikel waarin Lauwers een vogelvlucht over dit complexe dossier neemt. Want er is er de laatste tijd weer veel te doen over de Antwerpse Oosterweelverbinding (een derde scheldekruising om de Antwerpse mobiliteit op te lossen).
Zeker begin januari 2022 werden lezers van De Standaard om de oren geslagen met bijna dagelijkse opiniestukken hierover (zie onderaan). Reden ? Tijdens de Oosterweelwerken die in 2018 werden aangevat, werd ter hoogte van Zwijndrecht en het chemiebedrijf 3M gestoten op met PFOS-vervuilde grond.
Niet alleen de PFOS-problematiek, maar ook de trieste situatie van het Antwerpse openbaar vervoer woelt fundamentele bedenkingen bij de Oosterweelverbinding naar boven, zoals de vraag waarom er zoveel geld in autoinfrastructuur geïnvesteerd wordt en niet in openbaar vervoer. Als het gaat over klimaat, mobiliteit, leefbaarheid en CO2-uitstoot kunnen we als Grootouders voor het Klimaat niet voorbij aan dit titanenproject dat niet enkel op Antwerpen maar ook op de hele regio en zelfs op heel Vlaanderen een impact heeft.
In het artikel dat in Dwars verscheen scheert Dirk Lauwers in vogelvlucht over het complexe dossier Oosterweel. Het feit dat de Ring in Antwerpen niet rond is vindt Lauwers niet per se een probleem. “De vraag is of een ring gesloten moet zijn. Sommige steden hebben een ring die gesloten is, andere steden dan weer niet.” Lauwers geeft daarop een kleine geschiedenisles over Oosterweel.
“In de jaren vijftig waren er al ideeën om een nieuwe ringweg aan te leggen die via Wilrijk, Mortsel, Wommelgem en Wijnegem zou gaan. Die grote ring botste op weerstand. Zo ook op Linkeroever, waar een actiegroep het idee opperde om de kleine ring te ronden. Vanaf 1995 is het idee van deze actiegroep opgenomen in officiële studies. De vraag rees hoe de Scheldekruising (een derde verbinding tussen Linker- en Rechteroever, n.v.d.r.) te voltooien. Het eerste idee was om een grote brug te bouwen aan de rand van Het Eilandje en over een aantal dokken, de zogenaamde Lange Wapperbrug. Na heel wat heisa werd deze brug in 2009 in een referendum weggestemd.”
“Het doel van het Lange Wapperproject was heel eenvoudig: files bestrijden. Maar een aantal andere thema’s zoals de luchtkwaliteit begonnen een almaar prominentere rol te spelen in de samenleving. Hier vond men geen afdoend antwoord op. Na het referendum is het Oosterweel-dossier een aantal jaren geblokkeerd geweest. Het idee van de grote ring waarbij de havenverbinding nog meer in het noorden zou worden gezocht, kwam opnieuw de kop opsteken. Uiteindelijk is men op hetzelfde tracé uitgekomen, zij het dat de brug vervangen werd door een tunnel. Dat leidde tot een overeenkomst met de actiegroepen (het “Toekomstverbond”, tussen de actiegroepen, de Vlaamse en Antwerpse overheid nvdr). Zij zouden hun procedures laten vallen en in ruil zouden de actiegroepen met de overheid kunnen samenwerken aan het hele ontwerp, aan de overkapping van de ring en aan de modal shift.”
Oosterweel: project uit het verleden ?
Vele jongeren leren de hele Oosterweel-kwestie pas kennen als de werken – die na jaren discussie in 2018 eindelijk van start gaan – vorig jaar plots vastlopen op met PFOS vervuilde grond afkomstig van het bedrijf 3M in Zwijndrecht. Dwars stelt vast dat er niet enkel heisa losbreekt rond die vervuiling, maar dat ook vroegere discussies terug oplaaien. “Is Oosterweel geen project uit het verleden”, zo vraagt het studentenblad aan Dirk Lauwers, “is het nog van deze tijd om miljarden uit te geven aan een auto-infrastructuurproject, terwijl in bepaalde landen alle investeringen in wegenprojecten zijn geblokkeerd uit klimaatmotieven? De vraag doemt op, temeer omdat alle beloofde investeringen in het openbaar vervoer uitblijven.”
Dirk Lauwers nuanceert. Het revolutionaire aan de Oosterweelplannen is dat ze berekend zijn op de modal shift waarbij in 2030 het aandeel van de wagen in de Antwerpse mobiliteit moet gedaald zijn van 70% naar 50% ten voordele van fiets en openbaar vervoer. Maar Lauwers stelt wel vast dat die optimistische invulling van de modal shift in de praktijk helemaal niet zo gunstig verloopt. Toch rechtvaardigt hij investeringen in infrastructuur voor de auto : “In mijn ogen kun je in tijden dat je veel meer moet investeren in het openbaar vervoer en de fiets ook een project als Oosterweel rechtvaardigen gezien de missing link in het noorden van Antwerpen, niet omwille van de nood aan extra capaciteit, maar omwille van de behoefte aan meer ‘robuustheid’ van het hoofdwegensysteem in de Antwerpse regio. Bij een incident op de ring is er vaak een urenlange blokkering van de snelwegen in het Antwerpse door het beperkt aantal Scheldekruisingen. Er is meer flexibiliteit in het systeem nodig en dat kan alleen met een extra Scheldekruising.”
De filewet
Toch maakt Dirk Lauwers in Dwars enkele belangrijke kanttekeningen. “Er is een groot gevaar: de filewet. De filewet zegt dat wanneer je extra wegeninfrastructuur aanlegt je meer wagens aantrekt en dat er opnieuw snel files zijn. Dat geldt zeker zo in een economisch ontwikkelde regio. Het is belangrijk om de capaciteitsrestricties in de ruime omgeving van Antwerpen te behouden als je Oosterweel bouwt. Als je toevoersnelwegen als de A12 en de E313 gaat verbreden, vergroot je de druk op het Antwerpse systeem ook weer met extra files op de ring als gevolg. Het is nog maar de vraag hoe dat zal evolueren. De ring zal voor een deel overkapt worden, maar er is toch niemand die streeft naar overdekte files?”
Capaciteitsrestricties zijn volgens Dirk Lauwers trouwens niet de enige noodzakelijke randvoorwaarde wil men het fileprobleem oplossen. “Je moet de euforie die ontstaat door de vergrote capaciteit temperen. Dat kan door een tolheffing, maar beter zou een systeem van kilometerheffing zijn. Dat je op de spitsuren een hoger tarief aanrekent, zodat mensen hun rit uitstellen of opteren voor park-and-rides. Daarnaast moeten de alternatieven aantrekkelijker worden gemaakt: nog meer investeren in openbaar vervoer, hoogkwalitatieve fietsverbindingen en verkeersveiligheid in de stad.”
Daarop stelt Dwars een cruciale vraag. “Geen bredere toevoerwegen maar wel betrouwbare treinverbindingen, meer trams, meer fietspaden, een veiliger stadscentrum, park-and-rides, kilometerheffing … Als we nu eens al onze energie en belastingcentjes in deze zogenaamd flankerende maatregelen steken, hoe essentieel is Oosterweel dan nog?”. Dirk Lauwers : “Persoonlijk ben ik ervan overtuigd, met alle inzichten die ik nu heb, dat de Oosterweelverbinding zinvol en nodig is om de robuustheid van het Antwerps mobiliteitssysteem te versterken. Maar ik besef goed dat bijkomend studiewerk een ander licht op de zaak kan werpen. Daarom pleit ik ook om alle scenario’s te blijven bekijken. We zitten nog voor minstens tien jaar zonder Oosterweelverbinding. We hebben er alle belang bij dat de stad bereikbaar blijft, daarom dat er nu moet worden geïnvesteerd in de alternatieven.”
PFOS : nieuwe kans voor een andere Oosterweel ?
In het artikel waardoor we grasduinen neemt het Antwerps studentenblad Dwars het opiniestuk van de rector en vicerector op de korrel, waar ze schrijven dat de PFOS-problematiek door actiegroepen gebruikt wordt om Oosterweel lam te leggen. Dirk Lauwers ziet de hele affaire echter eerder als een kans voor Oosterweel. “Processen vertragen of lopen dood als je nieuwe maatschappelijke problematieken, zoals in dit geval PFOS, niet ziet of negeert. PFOS zou door mensen die inzitten met mobiliteit moeten gebruikt worden om nog eens kritisch te kijken naar het hele project. We leven in tijden van beperkte budgetten. Zijn 2×3-rijstroken in plaats van 2×2-rijstroken noodzakelijk? Zijn de noordelijke tunnels wenselijk in de optiek van verkeersveiligheid?”
Dwars laat Lauwers tot slot in zijn glazen bol kijken. “Mijn prognose is dat het project nog maanden tot jaren vertraging zal oplopen. Hoelang die periode duurt, zal afhangen van de mate waarin men zich openstelt voor de bekommernissen van burgers rond PFOS. Dat doe je niet door een wet aan te passen maar door de volksgezondheid ter harte te nemen. De partijen die om PFOS bekommerd zijn moeten zich in de oplossing kunnen vinden. Mijn pleidooi is om te onderzoeken of Oosterweel slanker kan en hier een debat over te voeren zonder de burgers die de PFOS-problematiek aankaarten weg te zetten als vervelend.”
Bron : hoe essentieel is Oosterweel? | Dwars 19/2/2022, Matthias Vangenechten
zie ook:
Dronken van Oosterweelde | De Standaard
Laat Antwerpen één groot park worden | De Standaard
Het Oosterweelsyndroom | De Standaard
Niet weglopen, wel kritisch blijven | Ringland
‘Als we bij elke crisis alles in vraag stellen, rest alleen stilstand’ | De Standaard
Het Oosterweelproject dreigt vast te lopen | De Standaard
Reactie toevoegen