Ineos bouwt nu op eigen risico

Even recapituleren. Op zondag 7 jan 2024 kreeg Ineos – na een verrassend positief advies van ANB – zijn huidige vergunning van de Vlaamse Regering. De vorige was onderuit gehaald op grond van de beroepsprocedure die de provincie Noord-Brabant had aangespannen. VlaReg werd toen door de Raad voor Vergunningenbetwistingen op de vingers getikt voor haar lossepolswerk aangaande de verwachte stikstofdepositie van Project One voorbij de Nederlandse grens. En al stond het in de sterren geschreven dat zowel de provincie Noord-Brabant als de provincie Zeeland opnieuw beroep zouden aantekenen en dat ook Client Earth opnieuw met een beroep ten gronde zou komen, toch startte Ineos op 8 januari full speed de constructiewerken in Lillo. Evident met de bedoeling om de weg van de voldongen feiten te kiezen en om de beroepsprocedures in snelheid te pakken. Mocht er een kink in de kabel komen, dan was er altijd nog de overheidswaarborg van een half miljard, waarvan overigens al 250 miljoen zijn geactiveerd. Poker à la Ratcliffe, zeg maar. Maar wie pokert, kan zijn hand overspelen…

1. Door serieuze juridische risico’s, bijvoorbeeld. De Tijd somt er een aantal op, zoals de vraag of het gebruik van de administratieve lus en van gewijzigde adviezen voor de nieuwe ‘passende beoordeling’ acceptabel zijn. Ook ten gronde staat Project One op steeds meer drijfzand. Client Earth diende – mede namens GvK – een beroep in dat gewoon incontournable is. Het stelt onder meer dat de drie Ineosfabrieken in Lillo moeten worden behandeld als één milieutechnische eenheid. Met de strenger geworden Europese uitstootregels maakt een nieuw volledig fossiel bedrijf in de haven van Antwerpen eigenlijk zelfs geen kans meer. Woordvoerster Nathalie Meert blijft weliswaar klimaatneutraliteit over 10 jaar beloven, maar er is niets dat die belofte staaft. Dat doet zeker niet het refrein van baas Ratcliffe dat – eens de concurrenten van de kaart zijn – zijn fabriek minder CO2 zal uitstoten dan die concurrenten nu. Sir Jim als redder van het klimaat, zeg maar. Voeg daarbij de uitspraak in beroep in de (Belgische) Klimaatzaak. Ook die is geen aanmoediging voor een project als Ineos. De Tijd waarschuwt dat “de tegenstanders genoeg juridische munitie hebben om te schieten. De kans dat de vergunning weer vernietigd wordt, is reëel.” Dat heeft Ratcliffe ongetwijfeld ook gelezen.

2. Al even zorgwekkend voor Ineos en de VlaReg is het groeiende verzet in Nederland tegen elke extra stikstofuitstoot van over de Belgische grens. De Nederlanders hebben berekend dat Ineos meteen de tweede grootste uitstoter in de regio zou worden. ‘Volstrekt idioot’, is het oordeel over de nieuwe vergunning daar.

3. Voeg daarbij de opvallende démarche van een groep Amerikaanse artsen daags voor Ineos zijn nieuwe vergunning kreeg. Zij waarschuwden in een brief aan de ministers Crevits en Demir dat de ethaankraker in Antwerpen een turbo zal zetten op de ontginning van schaliegas in de VS en daarmee op het vrijkomen van giftige chemicaliën. Deze brief heeft op zich geen juridische waarde, maar hij versterkt de argumentatie over de nefaste life cycle van Project One. De brief bevestigt immers de alarmerende berichten waarmee de University of Pennsylvania eind augustus 2023 de pers haalde over de zware impact van ‘hun’ nieuwe Shell-ethaankraker op de gezondheid van omwonenden. Ernstige longziekten en kankers komen steeds vaker voor, net als een te laag geboortegewicht en zwakbegaafdheid bij kinderen in de buurt van fracking sites. Een flinke waarschuwing dus.

4. Je zou daaruit kunnen concluderen dat Ineos in de periode van 45 dagen waarin beroep kan worden aangetekend vooral niet te hard van stapel moet lopen. Maar dat deed het net wel. Sinds 8 januari zijn aannemers hard aan het werk op de site, ook al lag daar sneeuw. Client Earth stuurde Ineos daarover – in overleg met GvK bij monde van Erik Van den Eeden – op 16 januari al een ingebrekestelling én er is een deurwaarder gevorderd om een plaatsbeschrijving op te maken. In hun antwoord op die ingebrekestelling beweert Ineos dat “er geen sprake is van enige significante schade als gevolg van de constructie en exploitatie van Project One”. Zoals verwacht negeert Ineos dus volledig de te verwachten beroepsprocedures. Maar … nu doet het dat volledig op eigen risico, d.i. op hun kosten als er afgebroken moet worden.

5. Van Sir Jim valt uiteraard niet te verwachten dat zijn verdienmodel meteen op de schop gaat. Maar nog geen maand na aflevering van de nieuwe vergunning schrapt Ineos al de voor 2024 geplande 152 aanwervingen. Volgens de site manager noopt de ‘uitdagende economische context’ Ineos om ‘uit voorzorg’ een aanwervingspauze in te lassen. Nochtans sloot Ineos in ruil voor zijn bankwaarborg ter waarde van een half miljard euro een tewerkstellingsverbintenis voor 250 voltijdse jobs… Met 152 daarvan op de lange baan voldoet het niet meer aan de voorwaarden voor deze waarborg! Of hoe de Vlaamse Regering met De Wever & Co nu al voor schut wordt gezet! Ineos heeft zijn omgevingsvergunning op zak, kreeg een gunstig stikstofdecreet en van de overheidswaarborg is al 250 miljoen geactiveerd. De kust was dus veilig om de beloofde aanwervingen niet te laten doorgaan! Zo werkt dat bij Ineos!

6. En jawel. Er is inderdaad een probleem: de chemie zit al zowat een jaar in slechte papieren. Vanavond organiseren milieuorganisaties een ‘Chemietop voor de buurt’ in afwachting van de echte chemietop morgen, waarop Ursula Von der Leyen en Alexander De Croo te gast zijn bij BASF voor alweer een steunoperatie. Ineosbaas Ratcliffe pochte onlangs nog dat zijn ethaankraker de recyclage van plastics volledig onderuit zou halen. Ineos zou ook alle andere bedrijven wegconcurreren! Quod non, hopelijk! 

---

 

Op 22 februari 2024 lanceerde ClientEarth namens alle partners dit persbericht.

15 NGO’s verenigen zich in hernieuwde strijd tegen Europa’s grootste plasticproject

Juristen van ClientEarth hebben, samen met 14 NGO’s, nieuwe juridische stappen ondernomen tegen INEOS, nu de petrochemiereus zijn plannen doorzet om Europa’s grootste plasticproject te bouwen.

De milieuorganisaties hebben vandaag een rechtszaak aangespannen tegen de Vlaamse overheid. Deze zaak markeert een nieuwe fase in de langdurige juridische strijd van de groep milieuorganisaties tegen ‘Project One’ van INEOS.

De procedure volgt op een gerechtelijke uitspraak in juli die het € 3 miljard kostende plasticproject terug naar af stuurde.

Volgens de milieuorganisaties heeft INEOS opnieuw verzuimd om details te delen over de werkelijke effecten van het project op mens, natuur en klimaat – niet alleen in de regio, maar over de hele waardeketen, met inbegrip van “Scope 3”-emissies. De organisaties stellen dat de goedkeuring van het project door de Vlaamse overheid zonder eerst een volledige beoordeling van de effecten te eisen, in strijd is met zowel EU als de nationale wetgeving.

Volgens Tatiana Luján, jurist bij ClientEarth: “Plastic is een milieukwestie, een mensenkwestie en een klimaatkwestie. Het toestaan van wat de grootste plasticfabriek in Europa zou worden, zou niet alleen een plaatselijke ramp zijn, maar ook een wereldwijde belediging.”

“Project One zou meer plasticproductie in de hand werken terwijl we al op een verzadigingspunt zitten. Plastic wordt gemaakt op basis van fossiele brandstoffen. Daarom is de productie ervan in elk stadium rampzalig voor het klimaat. De verstrekkende gevolgen van dit project zijn reëel en kunnen niet worden genegeerd.”

“De wijzigingen in de nieuwe vergunning voor het project zijn zuiver cosmetisch van aard. Feit blijft dat Project One destructief en volledig onnodig is. De autoriteiten hebben echter opnieuw verzuimd om de evidente, giftige gevolgen van het project te erkennen. We hebben daarom geen andere keuze dan opnieuw naar de rechter te stappen.”

De gerechtelijke uitspraak in de zomer was in een parallelle zaak die was aangespannen door de Nederlandse autoriteiten. De Nederlandse autoriteiten zijn in actie gekomen wegens de omvang van de stikstofeffecten van Project One, die tot over de grens zou reiken. Nederland heeft te kampen met oververvuiling door stikstof. Als gevolg daarvan zijn miljarden euro’s uitgegeven om boeren uit te kopen met als doel de stikstofuitstoot te verminderen. Project One zou een extra last vormen voor de Nederlandse inspanningen om schoon schip te maken.

Volgens Stijn van Uffelen, vertegenwoordiger van MOB: “Als Project One wordt gebouwd, wordt het qua stikstof een van de drie grootste piekbelasters op de Brabantse Wal.. In dit beschermde gebied staan eeuwenoude eiken die nu al te lijden hebben onder te veel stikstofdepositie – ze worden in wezen verdronken in kunstmest. Project One zal het probleem alleen maar verergeren. Aanscherpen van de vergunning kan dat probleem ook niet oplossen.”

De groepen stellen ook dat de vervuiling die Project One lokaal zal veroorzaken nog steeds zwaar onderschat wordt. De stikstofniveaus in Vlaanderen liggen al ver boven de aanbevolen veilige niveaus voor het milieu en de gezondheid van mensen. Als Project One doorgaat, zal het de situatie alleen maar verergeren. De situatie heeft ertoe geleid dat de landbouwsector zijn uitstoot moet verminderen, terwijl veel boeren menen dat de industrie een voorkeursbehandeling krijgt.

Volgens Mathieu Soete, campagneleider Energietransitie bij Greenpeace België: “De nieuwe, juridisch gebrekkige vergunning van INEOS voor Project One is het perfecte voorbeeld van hoe de Vlaamse regering koppig destructieve projecten verdedigt. Door de schadelijke uitstoot van deze industrieën keer op keer door de vingers te zien, zet de regering niet alleen de natuur en het klimaat onder druk, maar ook onze boeren. Het elimineren van ongewenste projecten zoals dit is een noodzakelijke stap in het oplossen van bepaalde spanningen die we de laatste weken zien escaleren.”

Nadat de juridische procedure ontvankelijk wordt verklaard door de Raad voor Vergunningsbetwistingen, kunnen de Vlaamse autoriteiten hun argumenten tegen de zaak van de milieuorganisaties indienen.

ENDS

Voor de redactie

ClientEarth werkt samen met de volgende organisaties om het INEOS’ ‘Project One’ plasticproject in de haven van Antwerpen, België, te blokkeren:

Bond Beter Leefmilieu (BBL), BOS+, Climaxi, Dryade, Fairfin, Gallifrey Foundation, Greenpeace Belgium, Grootouders voor het Klimaat, Klimaatzaak, Mobilisation for the Environment (MOB), Natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut, Plastic Soup Foundation, Recycling Netwerk Benelux, en WWF Belgium.

De juridische procedure van de groep zal worden gecommuniceerd aan het Vlaamse Ministerie van Leefmilieu en uiteindelijk zal een hoorzitting plaatsvinden voor de Raad voor Vergunningsbetwistingen.

Juridische procedure – achtergrond

ClientEarth en haar partners hebben consequent juridische stappen ondernomen tegen ‘Project One’, het 3 miljard euro kostende plasticproject van INEOS in België. De NGO’s hebben zich gericht op de vergunningsprocedure, met als argument dat de Vlaamse autoriteiten de milieueffecten van de uitbreiding niet volledig hebben beoordeeld – een duidelijke schending van de Europese en nationale wetgeving.

De eerste rechtszaak van de groep milieuorganisaties heeft het project met meer dan een jaar doen vertragen. In 2021 annuleerde INEOS de helft van het aanvankelijke project onder het mom van problemen met de vraag naar kunststoffen, voordat de vergunning een paar maanden later uiteindelijk helemaal werd ingetrokken.

In 2022 daagden ClientEarth en haar partners uiteindelijk de Vlaamse overheid voor de rechter, nadat hun beroep tegen de goedkeuring van INEOS’ nieuwe vergunning was verworpen.

Terwijl de zaak van ClientEarth en haar partners liep, startten de Nederlandse provincies Zeeland en Noord-Brabant in 2022 een parallelle zaak. Deze rechtszaak baseerde argumenten op de Habitatrichtlijn en de impact van stikstofuitstoot, welke argumenten ook in de zaak van ClientEarth werden gebruikt.

In juli 2023 oordeelde de Raad voor Vergunningsbetwistingen in het voordeel van de Nederlandse autoriteiten – wat betekende dat de vergunning van INEOS nietig was en de zaak van ClientEarth en haar partners niet langer hoefde te worden behandeld.

De nieuwe rechtszaak die de milieuorganisaties hebben aangespannen betwist de goedkeuring door de Vlaamse overheid van de nieuwe vergunning van INEOS. Ineos had daarvoor een nieuwe aanvraag ingediend na de uitspraak van de rechter vorig jaar.

Plastic en het klimaat

De productie van plastic is de grootste drijvende kracht achter de petrochemische industrie, omdat petrochemische stoffen worden gewonnen uit olie en gas. Petrochemische bedrijven zijn daarom belangrijke aanjagers van de wereldwijde vraag naar fossiele brandstoffen.

Uit nieuw onderzoek van het Center for Climate Integrity volgt dat plastic producerende bedrijven al meer dan 30 jaar weten dat recycling geen adequate oplossing is voor plastic afval, maar dat zij het desondanks promoten als oplossing.

Uit een rapport van FairFin blijkt dat een aantal van ’s werelds grootste internationale banken de afgelopen vijf jaar gezamenlijk bijna € 22 miljard hebben geïnvesteerd in slechts twee petrochemische bedrijven – INEOS en Borealis – waarmee ze zichzelf blootstellen aan een aanzienlijk financieel risico.

Volgens de milieueffectbeoordeling van INEOS voor Project One is ongeveer 90% van de ethyleenproductie wereldwijd bestemd voor plastictoepassingen. Volgens de Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) kan ongeveer 63% van de wereldwijde productie van ethyleen worden gekoppeld aan de productie van plastic die zeer nauw aansluit bij de definitie van ‘single-use’ plastic.

In een rapport van Material Economics wordt opgemerkt dat plastics werken als een langzaam verbrandingssysteem, omdat ze in elke fase van hun levenscyclus koolstofemissies uitstoten. Volgens het rapport zou zelfs bij een hoog recyclingpercentage van 70% (ten opzichte van de realiteit van minder dan 10% vandaag de dag) ongeveer twee-derde van de koolstof binnen 15 jaar als CO2 vrijkomen in de atmosfeer.

Een recente analyse van IEEFA laat ook de existentiële risico’s zien waarmee Project One wordt geconfronteerd. In de briefing wordt de levensvatbaarheid van het project in twijfel getrokken door een reeks zwakke financiële voorwaarden aan te wijzen waaraan het project moet voldoen, mocht het doorgaan.

Project One – de schade in kaart brengen

Naar schatting lekt er in Europa elk jaar tot 167.000 ton aan plastic pellets – de grondstoffen voor het maken van kunststoffen, ook wel ‘nurdles’ genoemd – weg in het milieu. Hiermee zijn pellets de op één na grootste bron van primaire microplasticvervuiling. Spanje heeft onlangs een milieunoodtoestand afgekondigd nadat miljoenen plastic pellets aanspoelden aan de noordkust van Spanje als gevolg van overboord geslagen zeecontainers.

De haven van Antwerpen ligt direct aan een Natura 2000-gebied, dat door de EU is aangewezen om habitats en wilde dieren te beschermen. Bestaande plasticfabrieken in de haven lekken al nurdles, die zich ophopen in de bodem en stroomafwaarts kunnen worden meegevoerd. Dit vormt een ernstige bedreiging voor habitats en bedreigde vogelsoorten die deze plastic korrels eten omdat zij deze als visseneieren aanzien.

Het probleem beperkt zich niet tot België. Door de ligging aan de landsgrens zullen de milieueffecten van Project One waarschijnlijk ook gevolgen hebben voor Nederland. Eerder dit jaar publiceerde Plastic Soup Foundation een rapport van een klokkenluider waaruit bleek dat de Westerschelde al zwaar vervuild is met plastic nurdles, waarvan er veel afkomstig zijn van producenten in Antwerpen.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in 2020 en de Vlaamse Milieumaatschappij liggen de stikstofniveaus in Vlaanderen ver boven de aanbevolen veilige niveaus, wat ernstige gevolgen kan hebben voor het milieu en de gezondheid van mensen. Project One zou het probleem van stikstofvervuiling in de regio nog verergeren omdat stikstof een van de bijproducten is van de verbranding van fossiele brandstoffen.