Conferentie Brussel 21 oktober Belgische Coalitie tegen Kernwapens
Volgens de Scientists for Global Responsibility, een Britse organisatie die wil dat wetenschap vooral zou bijdragen aan vrede, sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid, zullen de door een kernaanval veroorzaakte megabranden gedurende minstens zeven tot tien jaar wereldwijd zware ontwrichtingen van het weer veroorzaken. Stedelijke en industriële doelwitten bevatten immers veel brandbaar materiaal, zoals asfalt, kunststoffen en fossiele brandstoffenvoorraden. Een of meerdere nucleaire vuurballen zouden enorme hoeveelheden roetdeeltjes afkomstig van brandende steden tot hoog in de stratosfeer stuwen. Op een hoogte van 10.000 meter en meer zouden deze partikels het inkomende zonlicht grotendeels reflecteren en een wereldwijde afkoeling van de gemiddelde temperatuur veroorzaken.
Zo’n ‘nucleaire winter’ zou ernstige impact op de landbouw hebben: kortere groeiseizoenen, verandering in neerslagpatronen en zelfs mondiale ontregeling van regionale weersystemen, zoals de moessonregens in Zuid-Azië. Dit alles zou tot ernstige voedseltekorten leiden, gezien de huidige voedselreserves volgens de FAO minder dan honderd dagen overbruggen. Tot twee miljard mensen riskeren te verhongeren, zo berekenden de International Physicians for the Prevention of War.
De humanitaire gevolgen van een kernoorlog reiken dus veel verder in de tijd dan de eerste ogenblikken van een nucleaire ontploffing met zijn zeer destructieve luchtverplaatsing, branden en radioactieve fall-out. Deze vaststelling bracht sommigen ertoe om het concept van winter-safe deterrence’ te introduceren. Wat erop zou neerkomen dat nucleaire afschrikking pas echt kan werken als er wereldwijd niet meer dan 50 Hiroshimabommen (= 800Mton) inzetbaar zouden zijn. Momenteel echter overschrijdt de nucleaire slagkracht van elk van de negen kernwapenmachten, misschien met uitzondering van Noord-Korea, deze ‘beperkte’ vernietigingskracht. Zelfs de bommen op Kleine Brogel hebben wellicht samen 1000 Mton maximale vernietigingskracht). Dit concept is duidelijk niet meer dan een wereldvreemde denkoefening.
Vuurstormwolken
Het gebruik van kernwapens zou bovendien een aanzienlijke impact hebben op de ozonlaag in diezelfde stratosfeer. De voorbije jaren zijn we door de intense bosbranden in Australië, Canada en de Amerikaanse westkust vertrouwd geraakt met een nieuw soort wolkentype, de pyrocumulonimbus. We leerden dat deze door felle bosbranden ontstane vuurstormwolk een draaikolk is van zeer hete rook die tot duizend kilometer in doorsnede kan aangroeien. Zo’n vuurstormwolk brengt rookdeeltjes tot hoog in de atmosfeer, waar ze gedurende twee tot drie maanden rond de wereld circuleren. Chemische reacties in zo’n pyrocumulonimbus veroorzaken een soort mini-ozongat met een tijdelijke daling van ruim 30 procent van de totale hoeveelheid stratosferisch ozon. Ook de afbraak van methaan (CH4) zou vertraagd worden door de verhoogde koolstofmonoxide-concentraties.
Op oudejaarsavond van 2019 was de impact van dergelijke vuurstormwolk in Australië vergelijkbaar met die van een gemiddeld grote vulkaanuitbarsting. Rond die jaarwisseling zijn daar 5,5 miljoen hectare bos in de as gelegd, bijna twee keer de oppervlakte van ons land. Wetenschappers vragen zich dan ook af wat er zal gebeuren als een grote vulkaaneruptie, zoals die van de Filipijnse Mount Pinatubo in 1991, samenvalt met zware bosbranden die steeds couranter worden. Anderzijds willen we nog opmerking dat onderzeese en bovengrondse vulkaanuitbarstingen jaarlijks wereldwijd tussen de 130 à 230 miljoen ton CO2 in de atmosfeer lozen.
Alleen de grote uitbarstingen zoals die van de Pinatubo in 1991 in de Filipijnen die 42 miljoen ton CO2 aan de atmosfeer heeft toegevoegd, halen de media. Dergelijke uitstoot is vergelijkbaar met de uitstoot van het UK gedurende enkele weken. Die uitstoot heeft ervoor gezorgd dat de gemiddelde mondiale temperatuur in 1992 ongeveer een halve graad lager was. Een tijdelijke afkoeling die echter snel verdwijnt door de klimaatgassen die decennialang in de atmosfeer blijven hangen. De totale bijdrage van vulkanen aan de koolstofbalans is trouwens wereldwijd nog steeds 100 maal minder dan de menselijke uitstoot van koolstofdioxide. We moeten bijgevolg vooral beducht zijn voor megabosbranden als gevolg van niet gewilde nucleaire detonaties, een negatieve synergie van klimaatontwrichting zouden veroorzaken.
De prijs van een ‘dual use’ jachtbommenwerper F-35 varieert tussen 70 à 90 miljoen US dollar (dubbel gebruik verwijst naar zowel conventionele bommen als tactische kernbommen, zoals de nieuwe B-61/12 lasergeleide bommen), terwijl een Canadair CL-415 blusvliegtuig zo’n 30 miljoen dollar kost. Daarmee drop je geen bommen, maar ruim 6000 liter bluswater of zes maal meer dan onze blusemmers die dan soms nog lek zijn. Zoals begin dit jaar bleek toen er brand uitbrak in de Hoge Venen. Die emmers kregen de nogal belachelijke naam van Bambi Buckets.
Dit jaar is er in Europa al minstens 400.000 ha bos in de vlammen opgegaan en dat kost ons ruim 4 miljard euro. Dat is niet alleen het verlies aan biodiversiteit of timmer- en brandhout, maar ook brandschade aan infrastructuur, opruimingswerk en herbebossing na verloop van tijd. Daarbij komt de gezondheidsschade aan duizenden mensen die met rook vervuilde lucht inademen. Als tabaksrook tot 600 chemische stoffen bevat, dan komen er bij bosbranden tot 7000 schadelijke stoffen vrij, waaronder kwik en arseen.
Low Yield
Ondertussen groeit de aanhang voor de inzet van zgn. low yield kernwapens (letterlijk: ‘beperkte opbrengst’). Die optie staat overigens letterlijk in de 2018 Nuclear Posture Review. Daarin kondigde de toenmalige Trump-administratie aan het Amerikaanse nucleaire arsenaal te willen uitbreiden onder de doctrine van de zgn. ‘flexibele afschrikking’. Ook een upgrade van tactische kernwapens maakt daar deel van uit. Een concreet voorbeeld is de W76-2-kernkop die de USS Tennessee onderzeeër aan boord heeft. Dit kernwapen bezit een ‘yield’ van 5 à 7 kiloton TNT. Het is driemaal minder krachtig dan de Hiroshima en Nagasaki-bommen die respectievelijk 16 en 20 kiloton ‘zwaar’ waren.
De B-61 kernbommen die door onze F-16 jachtbommenwerpers afgegooid kunnen worden, zijn ook flexibel: ze kunnen worden afgesteld tot maximaal 50 kiloton. Volgens de US Doctrine for Joint Theater Nuclear Operations uit 1996 vallen ze hierdoor in de klasse van medium yield (10 tot 50 kiloton). High en very high yield staan dan respectievelijk voor kernwapens met een vernietigingskracht van 50 tot 500 kiloton en meer dan 500 kiloton.
Dergelijke ‘low yield’ kernwapentypes werken echter drempelverlagend voor de inzet van kernwapens. Een regionaal conflict kan immers snel escaleren tot een veel groter conflict, met inzet van zwaardere kernwapens. De gemoderniseerde B-61-12 bommen zijn veel accurater dan hun voorgangers qua trefzekerheid van het doel omdat ze na het droppen nog kunnen worden bijgestuurd via laser. Dit moderniseringsprogramma kost10 miljard dollar, terwijl de totale moderniseringskost van het Amerikaanse kernarsenaal de komende tien jaar ruim 750 miljard dollar gaat kosten.
Ondertussen blijft de nucleaire vuurkracht van één Britse Trident-duikboot met zijn veertig kernkoppen verdeeld over acht raketten, groter dan die van alle bommen die tijdens WO2 gedropt werden en met een vernietigingskracht van ruim 300 Hiroshima-bommen.
Toch blijven de negen kernmachten hun arsenaal moderniseren en dat was vorig jaar al 5.000 dollar méér dan in 2021. Waardoor er in 2022 elke minuut ruim 157.000 dollar naar het nog dodelijker maken van kernwapens of bijna 83 miljard dollar in totaal voor dat jaar. De USA namen daarvan ruim de helft voor hun rekening, Rusland 9,6 miljard en China 11,7 miljard dollar.
Meer wapens, meer klimaatcrisis
Ook het voorgestelde minimum 2% van het BNP voor militaire uitgaven voor elk NAVO-lid betekent voor de periode 2021-2028 een extra uitgave van 2.570 miljard dollar, waardoor er in die periode 11.800 miljard dollar door de NAVO zal worden uitgegeven. Daarmee zou de kost van klimaatadaptatie van alle arme landen 34 jaar lang bekostigd kunnen worden. Of de Europese Green Deal die ruim 1000 miljard euro kost om tegen 2030 de uitstoot van broeikasgassen met 55% te verminderen tegen 2030 vergeleken met die van 1990.
Concreet zou als die 2% norm wordt gerealiseerd de totale uitstoot in ton CO2eq van de NATO met 7% toenemen tot 209 miljoen ton broeikasgassen (nu is die 196 miljoen ton, waarvan 70% voor rekening van de Amerikanen). Tegen 2028 zou de totale uitstoot van de NATO al 295 miljoen ton CO2eq bedragen, een toename met ruim de helft! De totale militaire koolstofvoetafdruk van de NATO is nu al groter dan die van Qatar, wereldwijd de grootste exporteur van LNG en bijna even groot (80%) als de jaarlijkse uitstoot van de Verenigde Arabische Emiraten (UAE), de gastheer van de komende klimaattop COP 28.
We moeten daarom naar een nieuw begrip van mondiale veiligheid. Denise Garcia, VN-expert rond autonome wapens, de zgn. killer robots, spreekt van humanity’s security terwijl anderen een common security nastreven. Matt Mc Donald spreekt zelfs van een ecological security, waarmee hij het veiligheidsconcept uitbreidt tot alle leven op aarde en de komende generaties. Het VN-Decennium voor het herstel van ecosystemen (2020-2030) sluit hier naadloos bij aan, alsook de instelling van kernwapenvrije zones. Kernwapens vormen immers een enorme bedreiging voor àlle leven op aarde en zijn inderdaad ‘MAD’ (Mutually Assured Destruction). Aan ons de keuze.
Chris Dutry, lid panelgesprek voor Pax Christi en ambassadeur Grootouders voor het Klimaat
Lees ook: De complexe relatie tussen oorlog, milieu en klimaat, in 9 stellingen
Bronnen
-Climate Crossfire. How NATO’s 2% military spending targets contribute to climate breakdown, TNI et al., October 2023
-Climate change and security: towards ecological security?, Matt Mc Donald, International Theory, 2018, pp. 153-180
-Colloquium Klimaat & Vrede, Grootouders voor het Klimaat, Brussel 21 Sept 2023, samenvatting door Chris Dutry
-Firestorm, How wildfire will shape our future, Island Press, 2017
-Kernwapens, een vergeten klimaatprobleem?, PALA, 4 maart 2021, Chris Dutry
-Warming to a New Defenition and Call for Global Action: Humanity’s Security, Denise Garcia, Toda Peace Institute, policy brief n° 117, October 2021, 19 pp.
-Wasted: 2022 Global Nuclear Weapons Spending, ICAN
Reactie toevoegen