Een van ‘s werelds grootste herverzekeraars berekende dat natuurrampen in 2024 wereldwijd voor 310 miljard schade hebben aangericht. Daarmee komt 2024 in het lijstje van jaren waarin natuurrampen de grootste schade veroorzaakten. Op het moment dat deze jaarcijfers gepubliceerd werden, bestreden brandweerkorpsen in Los Angeles met man en macht branden die grote gebieden rondom de metropool in de as legden. De ontembaarheid van het vuur werd veroorzaakt door de combinatie van een maandenlange droogte en sterke seizoenswinden. De klimaatverandering doet economische en sociale risico’s stijgen. En de modellen die verzekeringsmaatschappijen gebruiken om die risico’s vooraf in te schatten, blijken niet opgewassen tegen de onvoorspelbaarheid van de effecten van de klimaatcrisis. Een Amerikaanse krant vatte de situatie onverbloemd samen als: “De wereld wordt onverzekerbaar.”

Verzekeringen, de meeste mensen hebben er een haat-liefdeverhouding mee: verplicht, duur en in het beste geval nooit een beroep op moeten doen; in het andere geval een noodzakelijke steun om een grote tegenslag te boven te komen. De watersnoden in Wallonië, de Westhoek en Valencia, de natuurbranden in de VS, … ze waren voor velen een aanleiding om even die brandverzekeringspolis boven te halen. Zeker na het bericht dat in Californië sinds 2019 bijna 100.000 mensen te horen kregen dat de verzekeringsmaatschappij hun woning niet langer zou verzekeren: de ligging en de waarde van de woningen vormen een te groot risico gezien het stijgend aantal natuurbranden in de regio. Wie er warmpjes inzat, kon mits een extreem hoge premie toch nog een verzekering krijgen, maar voor vele gezinnen werd de premie onbetaalbaar. 
De overheid in Californië startte daarom het alternatief verzekeringsprogramma FAIR (California Fair Access to Insurance Requirements Plan), maar het is de vraag of FAIR de recente brand in Los Angeles zal overleven. In het verwoeste gebied woonden vele beroemde en welgestelde mensen, hun huizen behoren tot de duurste in Amerika.

Steeds sneller, steeds groter

Een paar maanden geleden raasde orkaan Helene over het westen van mijn nieuwe staat North Carolina en de stad Asheville, die velen ooit als een klimaatparadijs beschouwden. Het noordwesten van de VS leek veilig tot de hittegolf van 2021. Hawaï leek veilig tot de dodelijke branden op Maui in 2023…Voor degenen die alles zijn kwijtgeraakt door klimaatrampen is de apocalyps al aangebroken. En naarmate de planeet heter wordt, zullen klimaatrampen frequenter en intenser worden. De kosten van deze branden zullen immens zijn en ze zullen de verzekeringssector en de huizenmarkt beïnvloeden.” (1) 
Ook verzekeringsexperten verbinden gelijkaardige conclusies aan hun jaarlijkse rapporten over de kost van natuurrampen: “De klimaatverandering eist een steeds hogere tol. Een ander alarmerend aspect waarvan we telkens weer getuige zijn, is dat natuurrampen vooral mensen in armere landen treffen. Preventie en financiële bescherming, bijvoorbeeld in de vorm van verzekeringen, moeten daarom een hogere prioriteit krijgen.“ – Thomas Blunck – bestuurder van Munich Re. (2)

Geschatte schade van natuurrampen

In een post op Blue Sky stelt klimaatexpert Dr.Jeff Masters dat de steile stijging van de door orkanen veroorzaakte schade in de VS voor 80-90% te wijten is aan andere factoren dan de klimaatverandering. (3)

Uit het artikel dat hij schreef, blijkt om te beginnen dat verzekeringsmaatschappijen elk een andere inschatting van de globale schade maken. Bijvoorbeeld: Gallager Re schat het bedrag voor 2024 op 402 miljard dollar. Aon berekende dat er vorig jaar 53 natuurrampen waren die meer dan een miljard schade veroorzaakten, en dat betekende volgens hen een schadebedrag van 348 miljard dollar. Munich Re hield het op 320 miljard dollar, met de niet onbelangrijke opmerking dat hiervan slechts 140 miljard gedekt was door verzekeringen. (4)

Het artikel geeft vervolgens een oplijsting volgens oorzaak van de wereldwijde natuurrampen in 2024. Het wijst daarbij – naast de door de mens veroorzaakte klimaatverandering – nog andere menselijke factoren aan om de zeer hoge schadebedragen van klimaatrampen te verklaren: voornamelijk socio-economische factoren als bevolkingstoename, groeiende rijkdom, de massale trek naar steden of net naar bosrijke gebieden, de toegenomen ontstekingsbronnen (gas, olie, barbecues, auto’s, haarden, …), plantagebossen, invasieve planten, …

“Sinds 1900 hadden wereldwijd de vijf van de 10 dodelijkste bosbranden plaats tussen 2018 en 2024. Deze zorgwekkende trend is niet alleen het gevolg van klimaatverandering, maar ook van een toename van het aantal mensen dat naar brandgevoelige gebieden verhuist. Daarnaast hebben slechte praktijken op het gebied van landbeheer bijgedragen aan extreme bosbranden; in Chili en Portugal bijvoorbeeld hebben recent catastrofale branden gewoed in plantagebossen die dichtbegroeid zijn met brandgevoelige bomen. In sommige regio’s vormen invasieve planten die vatbaar zijn voor bosbranden een probleem, zoals bij de bosbrand die in 2023 Lahaina, Hawaï in de as legde, waarbij 102 mensen om het leven kwamen. Tot slot zijn door de mens veroorzaakte ontstekingsbronnen toegenomen naarmate meer mensen en meer infrastructuur bosgebieden binnendringen.” (4)

“Onderzoekers van het Imperial College in Londen stelden vast dat 44% van de economische schade veroorzaakt door orkaan Helene en 45% van wat door orkaan Milton veroorzaakt werd, kon worden toegeschreven aan klimaatverandering. Ze voegden eraan toe dat de analyse ‘waarschijnlijk de werkelijke kosten van de orkanen onderschat omdat ze geen rekening houdt met langdurige economische gevolgen zoals productiviteitsverlies en verslechterde gezondheid’ “. (4)

Interessant is hier de vermelding i.v.m. kwalijke gezondheidseffecten. In het artikel “What Happens When a Plastic City Burns” stelt Zoë Schlanger (5) dat moderne huizen zo vol plastiek zitten dat woningbranden veranderen in met chemicaliën gevulde vuurzeeën, die hetere, snellere en giftigere branden veroorzaken dan bij woningen met natuurlijke materialen. Plastiek is immers een product gemaakt van petroleum, en ja, dat brandt … snel en heet. Daardoor vormen grote natuur- en woningbranden door hun giftige gassen een rechtstreeks gevaar voor brandweerlui. En bovendien veroorzaken ze bij de ruime bevolking duizenden voortijdige sterfgevallen, hart- en longproblemen, laag geboortegewicht en/of premature geboorte, cognitieve stoornissen en ook vreemde ziekten.

De eerder genoemde hallucinante ramingen van de schade van natuurbranden, beperken zich tot het materiële aspect. Gezondheidseffecten, of ze zich onmiddellijk dan wel later manifesteren, of de slachtoffers worden niet meegerekend.  

Vergelijk nu nog even de geraamde rampenschade in 2024 versus de schaderaming voor de branden in Los Angeles:“Volgens de San Francisco Chronicle zijn minstens 14.800 huizen en gebouwen vernield en meer dan 150.000 mensen zijn geëvacueerd, nu hele woonwijken tot smeulende ruïnes zijn herleid. Het vuur heeft al aan minstens 28 mensen het leven gekost, en zeker 22 anderen zijn nog vermist. De schade en de economische verliezen zouden naar schatting kunnen oplopen tot 250 miljard dollar. Daarmee zou dit meteen de duurste natuurbrand uit de geschiedenis van de VS zijn. Het enorme kostenplaatje is hoofdzakelijk te wijten aan het feit dat het prijzigste vastgoed van het land aan de vlammen ten prooi is gevallen.” Gazet van Antwerpen 23/1/2025 (6)

Solidariteit en risicospreiding

De gevolgen van de klimaatverandering brengen ook in België het probleem van de verzekerbaarheid op de agenda, en dat voornamelijk in overstromingsgebieden. Wanneer de frequentie van klimaatfenomenen en de schade die ze veroorzaken toeneemt, stijgt ook de hoogte van de verzekeringspremies die mensen moeten betalen. (Verhoudingsgewijs in die gebieden wellicht ook meer dan elders) Er ligt immers een solidariteits- en risicospreidingsprincipe ten grondslag aan het concept van verzekeringen. 

“De Londense winter van 1687 is koud en nat, maar aan het haardvuur van Lloyd’s Coffee House is het warm. Een groep kooplieden wacht bedrukt op de terugkeer van hun handelsvloten met specerijen uit het Verre Oosten. De zeeën zijn verraderlijk. Eén schipbreuk kan een koopman ruïneren. In een geanimeerd gesprek beklagen de handelaars zich erover dat het aantal schepen dat jaarlijks niet terugkeert misschien voorspelbaar is, maar dat je nooit weet welk schip het zal halen of niet. De kooplieden besluiten hun risico’s te delen. Ze kiezen er allen voor om jaarlijks een vast bedrag in een pot te steken. Als één schip vergaat, wordt de eigenaar ervan gecompenseerd voor het dramatische verlies met geld uit die gemeenschappelijke pot. Zo wordt het risico van een enkele ramp verdeeld over velen, en blijft niemand met een verwoestende financiële last zitten. Dat eenvoudige maar briljante principe van risico’s spreiden vormt de basis van moderne verzekeringen. Ze beschermen ons tegen ongeluk en rampspoed, tegen water en vuur. Maar wat als de risico’s zo onvoorspelbaar en groot worden dat ze niet meer te spreiden zijn?“ – uit: Een onverzekerde toekomst van water en vuur – Frederik Anseel – De Tijd 16/1/2025

Verzekeraars dienen hun inkomsten onder de vorm van verzekeringspremies, en hun uitgaven onder de vorm van schadeloosstellingen, in balans te houden. Wanneer ze in totaal meer en hogere schadevergoedingen moeten uitbetalen dan ze ophaalden (poolden) via de premies van de verzekeringscontracten, riskeren verzekeringen failliet te gaan, en dan kunnen verzekerden ook geen schadevergoeding meer ontvangen. Om dat te vermijden gaan verzekeringsmaatschappijen ook zichzelf verzekeren, bij een herverzekeraar. Op die manier wordt de pool om het risico te spreiden groter, zowel qua financiële bijdragen als qua geografisch gebied, en dat verstevigt de draagkracht van de verzekeringsmaatschappijen. 

En dan is er nog de overheid die garant staat voor verzekeringsmaatschappijen en/of bijspringt bij rampen, denk aan de praktische bijstand onder de vorm van evacuaties, brandweer, civiele bescherming, leger, noodopvang, noodwoningen, OCMW … en de financiële bijstand via het Rampenfonds, bijvoorbeeld.

Waar de verzekeringsmaatschappijen gefinancierd worden door premies van de bij hen verzekerde klanten, dwz burgers en ondernemingen en verenigingen, wordt de overheid gefinancierd door, jawel … diezelfde burgers, ondernemingen, verenigingen, … via belastingen en sociale zekerheidsbijdragen. 
Met andere woorden: overheid, verzekeringsmaatschappijen en burgers onttrekken uiteindelijk allemaal schadevergoeding voor de steeds frequentere en grotere natuurrrampen uit dezelfde bron. Ze hebben er dus allemaal belang bij om stante pede in te zetten op klimaatmitigatie en klimaatadaptatie om het risico op omvangrijkere natuurrampen ten gevolge van de klimaatverandering te verkleinen. Want iedereen betaalt mee de klimaatrekening en iedereen betaalt ook steeds meer, zowel materieel, economisch, sociaal als financieel. En: hoe langer we wachten, hoe duurder het wordt.

De bijstand : ervaringen in Wallonië 2021

“Toen ik de eerste maal in Verviers kwam, zag ik de onmiddellijke gevolgen en de shock bij de mensen. Maar ook een vorm van veerkracht, de mensen zochten mekaar op. In de winkelstraat opende een tea-room de deuren na veel poetswerk om het slijk buiten te krijgen en nodigde de mensen uit een koffietje te komen drinken.

De straten waren verschrikkelijk, overal troep.

Toen ik enkele dagen later terugging, waren de mensen al somberder. Ze vertelden dat de hulp traag op gang kwam, dat de burgemeester de werkmannen van de stad hun gewone werk lieten doen en dat zij nog geen enkele werkman gezien hadden om de enorme afval op te halen, te ruimen, de slijkboel aan te pakken. Na een tijd kreeg het leger de opdracht puin te komen ruimen. Zij kwamen met legercamions, installeerden een aantal douchecabines op een plein. Ook het Rode Kruis kwam in actie, ze stelden tenten op, hadden aanspreekpunten en verdeelden eten.

Wel snel in actie kwamen enkele vrijwilligers uit de buurt en zelfs uit Vlaanderen, die week na week – tot zelfs dag na dag -terugkwamen, bijvoorbeeld om soep uit te delen. 

Ook de tegenhanger van Natuurpunt in Wallonië, Natagora, deed opruimwerken (*) langs de rivieren.” – Denise, een vrijwilliger.

(*) Elders werden de opruimwerken langs de rivier pas een jaar later aangepakt. Waar de oevers bereikbaar zijn voor gemotoriseerd vervoer gebeurde dat veel vroeger.

“Wat mij echt choqueerde was de traagheid van de werking van verzekeringsmaatschappijen. De mensen vonden natuurlijk hun verzekeringspapieren niet terug, de gemeenten stelden na een tijdje wel een kantoortje op met een maatschappelijk werker of vrijwilliger om de armste, oudste mensen te helpen met de paperassen, maar het duurde en duurde…

De mensen moesten wachten en wachten en moesten alles bewijzen!!!! Dus ze moesten foto’s nemen, of laten nemen van de toestand na de ramp en mochten het ondertussen niet aanpakken, want een verzekeringsagent moest het zelf ter plaatse komen constateren.(**) Dus de mensen moesten hun huisje en spullen in de verwoeste staat laten liggen en gaan wonen … bij familie, bij kinderen, bij …? Op de bovenste verdieping in een kamer, terwijl het beneden stonk en de keuken niet kon gebruikt worden. In tijdelijke onderkomens, vakantievoorzieningen voor scholen en jeugdgroepen, …. Hoelang? De verzekeringsagenten konden niet overal tegelijk zijn, er waren veel huizen waar ze moesten langsgaan om de staat te constateren, heel veel! Maar ze behandelden de slachtoffers als onbetrouwbare figuren die de verzekeringsmaatschappijen zouden willen oplichten. Dat kwam bovenop de miserie. Er werden ook bedragen bepaald (***) die volgens iedereen veel te laag waren om de renovaties te kunnen doen, zelfs om het nodige materiaal aan te kopen.” – Denise, een vrijwilliger.

(**) Voor andere verzekeringen volstonden foto’s van de schade. 

(***) Veel slachtoffers krijgen eerst een voorschot (om te kunnen starten) en worden na het voorleggen van facturen verder vergoed tot de eindsom van hun herstellingen. Bij sommige verzekeringen kan je bij totale verwoesting de verzekerde waarde van je woning vergoed krijgen of je kiest voor renovatie of niet. Het bedrag van de schadevergoeding wordt onder meer bepaald door de waarde waarvoor de inboedel verzekerd is, wanneer die waarde in de loop der jaren niet aangepast werd, ben je onderverzekerd.

“Bij een ramp zoals die in Wallonië raakt ook de verzekeringssector (figuurlijk) overspoeld. Het personeelsbestand (van de verzekeringsmaatschappijen zelf, maar ook van de schade-experten e.d.m.) is immers gebaseerd op een ‘normale’ situatie. Verzekeringen die niet sterk ingeplant waren in Wallonië hebben een deel van hun personeel in Vlaanderen gemobiliseerd om in Wallonië te gaan helpen.” 

“Een ander punt was de relatieve ‘onbereikbaarheid‘ van armere slachtoffers. De gemeente Sprimont had een goede communicatie naar de slachtoffers toe (brieven, huisbezoeken, infomomenten, …) en een adviesdienst in het gemeentehuis. Toen ik met die dienst ging praten, ongeveer 7 weken na de overstroming, was ik de eerste (!) die op die dienst een beroep deed. Veel getroffen inwoners verbleven bij familieleden relatief ver weg en konden moeilijker gecontacteerd worden.”

“Door de terugval van de bedevaarten in Banneux, staan daar nu vele gebouwen leeg, o.a. slaapzalen en -kamers waar in betere tijden bedevaarders goedkoop konden logeren.

Na de ramp is die infrastructuur gedurende een aantal weken ter beschikking gesteld van mensen die alles kwijt waren. Een mooi initiatief, maar door de logistieke problemen (de slachtoffers wilden overdag naar hun huizen maar waren dikwijls hun auto kwijt), had het maar beperkt succes.” – Dirk, eigenaar van een overstroomd vakantiehuis.

“Wie recent een nieuwe auto kocht en een omniumverzekering had, kreeg binnen de kortste keren een nieuwe auto. Die stonden dan te blinken voor de getroffen huizen, midden de slijkstraten vol puin, de gesloten school want ondergelopen.” (Denise, vrijwilliger)

Onverzekerbaarheid in overstromingsgebieden.

“Sinds 2007 is overstromingsschade gedekt door elke brandverzekering voor woningen en kleine bedrijven. Het Rampenfonds komt alleen nog in actie voor land- en tuinbouwschade of voor mensen zonder brandverzekering die afhankelijk zijn van OCMW-steun.” (7)

Sinds 2007 beheert de overheid bovendien watertoetskaarten die de risicozones voor overstromingen afbakenen. Voor woningen die in deze gebieden na 23 september 2008 gebouwd werden, hebben verzekeraars het recht om hogere premies te vragen of zelfs om te weigeren de waterschadeclausule te verzekeren. 

“Woont u in een risicogebied voor overstromingen, dan kost uw brandverzekering u ongeveer 450 euro meer dan elders. Bij een schadegeval mag uw verzekeraar bovendien een hogere vrijstelling toepassen van meer dan 1.500 euro.”  (8) 

Gewaarschuwde bouwheren en huurders zouden zo hopelijk twee keer nadenken voor ze in die overstromings(gevoelige) gebieden bouwen of gaan wonen. Voor lokale overheden moeten de watertoetskaarten een referentiepunt vormen om vergunningen toe te staan of te weigeren.

Maar ondanks die verhoogde alertheid verlenen gemeente- en provinciebesturen nog steeds bouwvergunningen voor projecten in watergevoelige gebieden. Vlijtige projectontwikkelaars laten watermetingen uitvoeren door privé-firma’s en presenteren daarna aan de vergunningverlenende overheden innovatieve waterbestendige bouwtechnieken, wadi’s, regenwateropvang, … die de neerslag- en overstromingsrisico’s tot een minimum zouden herleiden. Hoe grondig ze onderzoeken wat het effect is van de nieuwe verharding op de bestaande omliggende gebouwen, is de vraag. Verzekeringsmaatschappijen zitten alvast veilig: zij mogen ook aan omliggende woningen hogere premies aanrekenen wanneer ze vaststellen dat het risico er hoger werd. 

“Ook als een woning niet in een risicozone is gelegen, kan het gebeuren dat de verzekeraar niet bereid is een bestaande woning te dekken als ze in een gebied gelegen is dat een veel grotere kans op overstroming kent. In dat geval wordt de woning verzekerd volgens het tarief dat werd vastgesteld door het Tariferingsbureau Natuurrampen.” (9) (10)
Tegen de achtergrond van de steeds versnellende klimaatopwarming groeit het besef over het belang van open ruimte. Burgers, ondernemers, overheid … iedereen heeft baat bij grondigere risicoanalyses, zoals voor bouwaanvragen in overstromingsgevoelige gebieden. Vanuit hun zorgplicht, zijn overheden het aan de burgers verplicht om zich nauwgezet te informeren, erover te communiceren én de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen opdat alle inwoners beschermd worden tegen overstromingen, droogte, hitte, … kortom tegen alle effecten van de klimaatverandering en de grote materiële, financiële, economische en sociale gevolgen ervan.
En waarom zouden verzekeraars de overheden hier ook niet bij kunnen adviseren? Het is immers hun core-business om risico’s in te schatten, en bovendien hebben ze er zelf ook baat bij dat gebouwen veilig gelokaliseerd worden.

Bouwen hier en elders

Even terug naar de VS: 

Ook daar lieten overheden toe dat mensen gingen wonen op plaatsen die zeker door de klimaatverandering steeds ongeschikter worden. En dat heeft verstrekkende gevolgen. Een artikel in The New York Times onderzoekt de impact van klimaatrampen op verzekerbaarheid, huur- en huizenprijzen en binnenlandse migratie: 

“Een deel van het probleem is dat mensen eertijds werden overtuigd om zich te vestigen in de zeer risicovolle gebieden waar ze nu wonen, juist door de beschikbaarheid van verzekeringscontracten die goedkoper waren dan ze hadden moeten zijn. Jarenlang veroorzaakten opeenvolgende klimaatgerelateerde overstromingen, orkanen en bosbranden grote economische verliezen. Verzekeringsmaatschappijen annuleerden polissen en in reactie daarop verdubbelden staten hun steun aan huiseigenaren en beloofden ze economische stabiliteit, zelfs als die verzekering – vereist door de meeste hypotheekverstrekkers – op een dag zou verdwijnen. Het hield de kosten beheersbaar en bedaarde de ongerustheid en de economieën bleven draaien. Maar die kortingen “dempten de prijssignalen van de vrije markt. Ze vertraagden ook onze klimaatadaptatie” (Matthew Kahn – economist USC), waardoor gevaarlijke plaatsen zoals de kustlijnen van Florida en de brandgevoelige hellingen van Californië veiliger leken dan ze zijn. Onderzoeksbureau First Street stelde vast dat op dit moment het klimaatrisico voor 39 miljoen eigendommen op het vasteland van de Verenigde Staten, te laag wordt geprijsd door verzekeringen – het betekent dat bij 27% van de eigendommen de premies te laag zijn om hun blootstelling aan het klimaat te dekken” – New York Times  (11)

In het Verenigd Koninkrijk wil de huidige regering dat er 1,5 miljoen nieuwe woningen gebouwd worden tegen het einde van haar legislatuur. Journalisten legden de bouwplannen van de regering op de recente overstromings- en kusterosie-risicokaarten en stelden vast dat 100.000 van die nieuwe huizen gepland worden in de gebieden met het hoogste overstromingsrisico in Groot-Brittanië. 

Terwijl de regering de cijfers van de krant ontkent, kruisen milieu- en overstromingsexperten de degens met projectontwikkelaars. De projectontwikkelaars willen dat de bureaucratische rompslomp rond milieuregels geschrapt wordt zodat ontwikkelaars “zich kunnen richten op het laten bouwen van dingen en zich geen zorgen meer hoeven te maken over vleermuizen en salamanders”. (12)

Richard Dawson, professor of earth systems engineering van Newcastle University en lid van het Climate Change Adaptation Committee, weerlegt deze kritiek:

“Deze processen en principes proberen ervoor te zorgen dat we een goed milieu hebben, dat we zorgen voor mensen en hun veiligheid en dat we de kosten van overstromingen beperken. Dit zijn goede principes. Ze verscheuren om het beleid te richten op slechts één doel, namelijk bouwen, is niet nuttig.”

Ook in ons land klagen projectontwikkelaars geregeld over ‘te lange’ vergunningsprocedures. De Vlaamse regering deed al diverse pogingen om projectontwikkelaars ter wille te zijn, maar het Grondwettelijk Hof heeft de regering al enkele keren teruggefloten, o.a. omdat het voor burgers en organisaties te moeilijk werd om gebruik te maken van hun recht op inspraak en participatie en/of om in beroep te gaan tegen goedgekeurde vergunningen. (21) Daarnaast komen geregeld situaties van belangenvermenging tussen projectontwikkelaars en gemeentelijk verkozenen aan het licht. (burgemeester, schepenen). Het gaat dan om projectontwikkelaars die in een gemeentebestuur zetelen of er nauwe relaties mee hebben.

Wat hier ook een rol speelt is het feit dat elk nieuw gebouwd huis extra inkomsten bezorgt aan de veelal ondergefinancierde gemeenten (cfr. gemeentelijke en provinciale opcentiemen op de onroerende voorheffing en aanvullende belasting op de personenbelasting.)

Intussen raadt de Europese Unie haar lidstaten aan om onverminderd inspanningen te leveren om potentiële gevolgen van grote overstromingen verder terug te dringen.

Vlaanderen is in deze een kwetsbare regio: “Zo’n vijf procent van de Vlaamse oppervlakte ligt in een gebied met een grote kans op overstroming, wat betekent dat er jaarlijks één kans op tien is. 8,2 procent van Vlaanderen ligt in een overstroombaar gebied met een middelgrote kans van 1 op 100. En 12,6 procent van de oppervlakte heeft een risico van één kans op 1.000. In totaal lopen ongeveer 550.000 mensen jaarlijks kans om met een overstromingen geconfronteerd te worden.” – voornamelijk van pluviale oorsprong.(22)

Tenslotte willen we hier nog opmerken dat recente cijfers aantoonden dat er in Vlaanderen intussen ongeveer 430.000 woningen staan die niemand als hoofdverblijf gebruikt. (23) 

Intussen trekt de bouwsector voordurend aan de alarmbel over de daling van het aantal vergunningen voor nieuwbouw. Dan stelt zich de vraag: als risico-arme bouwlocaties steeds schaarser worden, waarom wordt er dan niet meer ingezet op renoveren ? (24)

In Verenigd Koninkrijk vinden milieu- en overstromingsexperten alvast gehoor bij de verzekeringen:

“Plannen om overal in het Verenigd Koninkrijk nieuwe huizen te bouwen worden toegejuicht, maar het is van vitaal belang dat ze het overstromingsrisico voor bestaande of nieuwe bewoners niet vergroten. Het bouwen van nieuwe huizen in overstromingsgebieden brengt niet alleen nieuwe huizen in gevaar. Het legt extra druk op de toch al beperkte waterkeringen en afvoersystemen die bij zware regenval overbelast raken en verhoogt het overstromingsrisico voor bestaande huizen in de directe omgeving.

In de afgelopen tien jaar zijn er 110.000 nieuwe huizen gebouwd in overstromingsgebieden en we moeten voorkomen dat dit aantal nog verder toeneemt. Terwijl de regering overweegt hoe ze de planning gaat hervormen, vragen we om een controle in drie stappen om ervoor te zorgen dat nieuwe huizen klaar zijn voor het klimaat: 1. bouwen op de juiste plaatsen; 2. bouwen met de juiste materialen; 3. bouwen met veerkracht als standaard.”– Jason Storah, CEO UK & Ireland General Insurance, Aviva (13)
Op hun website roepen ze overheden op om een aantal regels nauwgezet na te leven. En daarnaast doen ze ook een hele reeks aanbevelingen naar burgers toe om hun woning overstromingsbestendiger te maken. (14)

Verzekeringspremies

De verzekeringssector is echter ook een hele industrie geworden. Gemiddeld wordt geschat dat tussen de 60% en 80% van de premies voor brandpolissen naar de verzekeraar gaat in de vorm van operationele kosten (verzekeringsmakelaars, experten, …), administratie, herverzekeringspremie en winst, terwijl de rest gereserveerd wordt voor uitbetalingen bij schadeclaims.” (Bron: Chat gtp) Met andere woorden als je de totale som van de inkomsten uit verzekeringspremies gelijkstelt aan 100, dan wordt er slechts 40 gebruikt voor uitbetaling van schadevergoedingen. Daar mogen zeker vragen bij gesteld worden. Dit kan echter sterk variëren afhankelijk van het land, de verzekeringsmaatschappij en de specifieke polisvoorwaarden. 

En dan zijn er ook nog omstandigheden waarin verzekeringspremies fungeren als het rendement van obligaties. Het gaat dan om rampenobligaties of catastrophe bonds – kortweg cat-bonds. 

“Rampenobligaties  dienen als verzekeringen tegen rampenschade. Ze worden afgesloten om bijvoorbeeld overheden in orkaangevoelige gebieden te verzekeren, of vastgoedbedrijven met projecten die vatbaar zijn voor aardbevingsschade. Zo heeft Google een cat-bond uitgegeven om het risico op een aardbeving in San Francisco af te dekken. Beleggers nemen zo het risico over van bedrijven of verzekeraars. Wie zijn geld in zo’n obligatie steekt, hoopt dat rampen uitblijven. Als het goed gaat, vormen de verzekeringspremies het rendement. Als het fout gaat, dient het belegde geld om de schade van de natuurramp te herstellen. Een risicovolle belegging dus, waarbij de kans op wanbetaling niet afhankelijk is van economische parameters, maar van natuurfenomenen.” Ruben Rooiman – De Standaard 2-12-2023 (15)

In tijden van toenemende natuurrampen ervoor kiezen om in rampenobligaties te beleggen, is bijzonder risicovol. Maar gek genoeg staan beleggers in de rij voor cathastrophe-bonds, en ook De Wereldbank speelt geregeld in op de verhoogde vraag. Bovendien verwachten kenners dat de markt voor cat-bonds nog zal groeien door de klimaatverandering: “Meer stormen en overstromingen betekent meer risico, meer risico betekent hogere verzekeringspremies, en dat betekent een beter rendement voor beleggers.”
Je zou het een ultieme vorm van klimaatontkenning kunnen noemen. 

Hier past de cartoon van Jonesey: 3 mensen kijken vanop een hoge verdieping naar een brandende horizon. Zegt één: “Somehow we need to monetise this – and quickly”

(Omwille van auteursrechten vind je hier enkel de link)

https://bsky.app/profile/jonesycartoons3.bsky.social/post/3laqfvmwrec26

Overheid versus verzekeringen

Bij de ramp in Wallonië in 2021 hebben overheid en verzekeringen samengewerkt om de slachtoffers bij te staan en tussen te komen in de schade. Er werden nadien afspraken gemaakt om in de toekomst betere bijstand te kunnen voorzien, en om de toekomstige schade te beperken. Intussen is ruim drie jaar verlopen en de klimaatrampen in de VS maken ook hier de tongen los: Zowel overheden als de verzekeraars zien zich voor een enorme opdracht gesteld. En er heerst onrust, ook bijvoorbeeld bij de bouwsector. 

Het uitvoeren van afgesproken maatregelen, zowel voor remediëring als preventie, vraagt tijd, geld, studiewerk, constructie,… Daarnaast zijn er de belangen die spelen: ieder wil de kost voor zichzelf in de hand houden.

“De ramp aan de Vesder kostte 2,5 miljard euro. Bij natuurrampen worden de lasten verdeeld tussen de verzekeringssector en de overheid. De afspraak uit 2006 voorzag in een aandeel van de sector van circa 320 miljoen euro. Uiteindelijk hebben we drie keer ons wettelijke minimum betaald én de Waalse overheid een renteloze lening verstrekt van 1 miljard euro op 8 jaar. De afspraak was dat de overheid de vereiste investeringen in de infrastructuur zou doen én dat er een nieuw kader opgesteld zou worden.”

“We zijn nu meer dan drie jaar later en er is nog altijd geen oplossing. Ondertussen heeft de sector wel zijn aandeel zien stijgen, wat betekent dat de verzekeraars bij een volgende catastrofe de eerste 1,75 miljard euro zullen betalen. Idealiter zou de overheid ook voorzien in een schaderegeling van 1,75 miljard, in lijn met het initiële opzet van de wetgever toen hij onverzekerbare natuurrampen verplicht maakte in de verzekeringen. Daar is nog steeds geen werk van gemaakt.” – Heidi Delobelle – AG Insurance (16)

Nochtans dringt de tijd:

“De vraag is niet of, maar wanneer, de klimaatbom op Vlaanderen valt. Mijn oproep is om niet af te wachten, maar om een zo groot mogelijke paraplu te bouwen, waar we met zijn allen onder kunnen schuilen. Dit betekent dat we op alle fronten moeten werken, zowel de riviergebieden aanpakken als de steden en dorpskernen, zowel de waterwegen en stuwen als de particuliere gebouwen. Alleen door voldoende preventieve maatregelen kunnen we vermijden dat er een nieuw sociaal risico ontstaat dat een belangrijke hap uit onze welvaartstaat zou kunnen wegnemen. “ Caroline Deiteren – Embuild Vlaanderen. (17)

Het belang van de burger en de overheid hoeft niet tegenover de groeibelangen van de verzekering te staan.

“Ik begrijp dat verzekeringsmaatschappijen winst willen blijven maken. Maar als de overheid moet opdraaien voor de schade, zal dat een enorme hap nemen uit de Belgische en regionale begrotingen. Dit is ook geld dat niet geïnvesteerd kan worden in bijvoorbeeld sociale zekerheid of onderwijs.” VUB-klimaatwetenschapper Wim Thiery (18)

Verzekeraars, bouwpromotoren, de financiële sector en overheden kunnen bondgenoten zijn bij de inschatting van risicofactoren en risicogebieden, bij de toekomstprojecties, voor de uitvoering van klimaatmitigerende en klimaatadaptieve infrastructuurwerken, klimaatbeleid … om tegelijk de oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering aan te pakken. 

Verantwoordelijkheid nemen

Elk jaar brengt het Wereld Economisch Forum zijn ‘Global Risks Report’ uit over de belangrijkste mondiale risico’s. In de voorbije jaren stond meestal een klimaat- en/of milieurisico als eerste vermeld, dit jaar ziet men vooral conflicten als grootste risico.  Het rapport wijst op een steeds sterker gefragmenteerd mondiaal landschap, waarin escalerende geopolitieke, ecologische, maatschappelijke en technologische uitdagingen de stabiliteit en vooruitgang bedreigen. Op langere termijn (10 jaar) domineren de milieurisico’s, met extreme weersomstandigheden, verlies van biodiversiteit en ineenstorting van ecosystemen, kritieke veranderingen in aardsystemen en tekorten aan natuurlijke hulpbronnen. (19)

Risico-analyses hebben slechts nut, als men er mee aan de slag gaat. In het geval van klimaatverandering dringt de tijd: de kost van schade door de klimaatontwrichting overtreft inmiddels al 6 keer de kost die nodig is om via mitigatie de klimaatopwarming te beperken tot 2⁰ C. (20) Niks doen is geen optie meer, noch voor onze federale, regionale en lokale overheden, noch voor verzekeringen, investeerders, …. Een ambitieus klimaatbeleid betekent voor overheden onder meer dat ze niet langer subsidies geven aan de fossiele sector. En ook verzekeringen en de financiële sector moeten consequent kiezen voor duurzame investeringen in plaats van voor projecten met fossiele brandstoffen. 

“Verzekeringsmaatschappijen moeten hier ook een rol in spelen. Terwijl sommige zich terugtrekken uit de dekking van projecten die het Akkoord van Parijs in gevaar brengen, blijven veel verzekeringsmaatschappijen nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen verzekeren. Ze zien de schadekosten toenemen, maar ze blijven het probleem steunen.”

VUB-klimaatwetenschapper Wim Thiery (18)

Assuralia bevestigde dat het huidige regelgevingskader voor Sustainable Finance alle financiële instellingen, inclusief verzekeraars, steeds meer in de richting van duurzame investeringen stuurt en dat verzekeraars “steeds minder” betrokken zijn bij projecten voor fossiele brandstoffen.” – Brussels Times (18)

Maar die duurzamere keuzes kunnen/ moeten veel verder gaan dan de centen: Als verzekeraars hun basisprincipes van risicospreiding, solidariteit en risicovermijding ter harte nemen, dan kan het niet anders dan dat ze hun aandacht ook in belangrijke mate verleggen naar het concrete indijken van de klimaatverandering. Ze kunnen het belang van klimaatbeleid, risicoanalyse en duurzame transitie keer op keer op tafel leggen en documenteren, en samen met politici, CEO’s, burgers, … de veiligheid en leefbaarheid boven profijt plaatsen en onverwijld alles inzetten op elke tiende van een graad minder opwarming. 

Het systeem van herverzekering kan verzekeringen daarbij helpen. Wanneer je in je browser “herverzekeraars” intikt, dan krijg je lijsten van herverzekeringsmaatschappijen waarvan hoofdzetels zich overal ter wereld situeren, in Europa, Amerika, China, India, Caraiben, Bermuda … Door zich te herverzekeren spreiden verzekeringsmaatschappijen hun risico ook geografisch, in de hoop dat wanneer zich hier een ramp voordoet, het elders rustig is op het vlak van natuurgeweld. Die solidariteit geldt dan ook in de andere richting: wanneer ginds overstromingen, orkanen, bosbranden plaatsvinden dan dragen wij bij aan de schadevergoeding van verzekerde mensen ver weg, via de herverzekering van onze verzekeringsmaatschappij. Aangezien meer rampen resulteren in hogere herverzekeringspremies, zal uiteindelijk ook onze verzekeringspremie stijgen. Verzekeringsmaatschappijen en verzekeringsnemers hier en ginder hebben er dus alle belang bij dat geen enkele overheid op deze wereld nog toestaat dat er gebouwd wordt in risicovolle gebieden en dat werk gemaakt wordt van ambitieus klimaatbeleid om de klimaatverandering en haar onvoorspelbare schade te milderen. Verzekeringsmaatschappijen kunnen elkaar intussen ook stimuleren om te investeren in duurzame projecten en om alert en kritisch te zijn rond geplande bouwprojecten. De tijd dringt want:

Elke 10de van een graad bepaalt de impact en de hoeveelheid natuurrampen die ons nog zullen teisteren, en dus de leefbaarheid van de planeet.

Elke 10de van een graad bepaalt de grootte van de offers en solidariteitsbijdragen die van van elke burger zullen verwacht worden voor de gemeenschap.

Bronnen

1. “Een van de lessen die klimaatverandering ons telkens weer leert, is dat slechte dingen eerder kunnen gebeuren dan gepland” –   De Morgen -16 januari 2025.
2. MO – “2022 komt met ‘rampenfactuur’ van 270 miljard dollar” – 12-1-2023.
   https://www.mo.be/nieuws/2022-komt-met-rampenfactuur-van-270-miljard-dollar
3. https://bsky.app/profile/drjeffmasters.bsky.social/post/3lglthmor7c2i
4. https://yaleclimateconnections.org/2025/01/the-planet-had-58-billion-dollar-weather-disasters-in-2024-the-second-highest-on-record/
5. https://www.yahoo.com/news/happens-plastic-city-burns-165626746.html?guccounter=1
6. Roekeloos, op het misdadige af.” Waarom de ramp in Los Angeles wel móést gebeuren, en hoe de heropbouw het best wordt aangepakt” – Gazet Van Antwerpen 23/1/2025
7. https://optimuminsurancegroup.be/nl/nieuws/overstroming-of-wateroverlast-wat-met-de-verzekering/
8. De Standaard – Welke klimaatschade is gedekt door je brandverzekering? “Een brandverzekering dekt natuurrampen, maar niet onbeperkt” – 18-1-2025
9. https://economie.fgov.be/nl/themas/financiele-diensten/verzekeringen/brand-en-natuurrampen/andere-verzekerde-risicos/verplichte-risicos/natuurrampen/natuurrampen-overstromingen
10. Zie ook: kaart van overstromingsgevoelige gebieden https://www.vlaanderen.be/natuur-milieu-en-klimaat/waterbeheer/kaart-van-overstromingsgevoelige-gebieden
11. https://www.nytimes.com/2025/02/03/opinion/home-values-insurance-climate.html#commentsContainer – That Giant Sucking Sound? It’s Climate Change Devouring Your Home’s Value.-  The New York Times – 3-2-2025
12. https://www.theguardian.com/environment/2025/feb/08/more-than-100000-homes-in-england-could-be-built-in-highest-risk-flood-zones
13. https://www.aviva.com/newsroom/news-releases/2024/09/nature-based-solutions-have-a-key-part-to-play-in-reducing-flood-risk-in-future/
14. https://www.aviva.com/newsroom/news-releases/2024/11/over-half-of-new-build-home-owners-believe-their-home-is-at-risk-from-flooding/
15. Hoe het kapitalisme de natuurkrachten uitdaagt – Ruben Rooiman – De Standaard 2-12-2023
16. Topvrouw AG Insurance: “Een natuurramp in Vlaanderen zoals Wallonië die kende is onverzekerbaar, want onbetaalbaar” – De Standaard – 4-1-2025
17. Knack: We mogen niet wachten tot de klimaatbom valt in Vlaanderen’ – 16-1-2025
18. https://www.brusselstimes.com/belgium/1151892/not-compensating-everyone-the-cost-of-belgiums-next-climate-disaster
19. Global Risks Report 2025: Conflicten, milieu en desinformatie zijn de grootste bedreigingen Meer informatie over het rapport 
20. The economic commitment of climate change – 17/4/2024
     https://www.nature.com/articles/s41586-024-07219-0
21. Grondwettelijk Hof vernietigt Vlaamse hervorming beroepsprocedures | VILT vzw
22. Europa waarschuwt voor groeiende overstromingsrisico’s: wat doet Vlaanderen? | VILT vzw
23. https://www.architectura.be/nl/nieuws/opinie-er-lijkt-in-vlaanderen-vooral-te-worden-gebouwd-om-de-omzet-van-de-bouwsector-op-peil-te-houden-robin-de-ridder-vrp/
24. https://trends.knack.be/nieuws/vergunningen-nieuwbouw-op-dieptepunt/

---

^{(Afbeelding bovenaan:View of flooded New Orleans, Louisiana in the aftermath of Hurricane Katrina – 11-9-2005 Katrina-new-orleans-flooding3-2005.jpg – wiki commons)}