Beste, ik ben graag bereid om ambassadeur te worden van “grootouders voor het klimaat” en U mag in dat kader volgende quote van mij gebruiken.
Het moge voor iedereen duidelijk zijn dat het begrip “klimaat” een pars pro toto is voor de volledige instorting van planetaire ecosysteem. De natuur is niet meer dan je levende jas van de aarde, een jas die bestaat uit drie laagjes: water, bodem en lucht.
- Het water, de oceanen, hebben we voor 80% leeg gevist, het zit vol plastiek en begint door contact met CO2 te verzuren. Die verzuring tast niet alleen het koraal aan maar ook het fytoplankton. Bossen leveren slechts25% van onze zuurstof, 75% wordt aangemaakt door het fytoplankton. We zijn dus onze eigen zuurstofmachine aan het vermoorden.
- De bodem hebben we massaal bezet met wonen, landbouw, economie, infrastructuur, recreatiegebieden, enz. Er is zeer weinig ongerepte natuur. De mens bezet al meer dan 70% van de vruchtbare landfractie van de aarde. Planten en dieren hebben te weinig plaats. Door verlies aan ecosysteemruimte sterven soorten fauna en flora uit met een exponentiële snelheid. Er is sprake van massa-extinctie. Het totaalgewicht van alle gewerveld leven op het land (de gewervelde biomassa) bestaat voor 65% uit onze veestapel, voor 32% uit de mensheid en voor nog slechts 3% uit gewervelde dieren in de vrije natuur. Dit laatste cijfer van amper 3% is griezelig weinig en wijst tevens op de dominante en ruimteverslindende aanwezigheid van de mens en zijn veestapel.
- De lucht, onze atmosfeer, hebben we overbelast met broeikasgassen (CO2, methaan, etc.). Planten slaan via fotosynthese zonne-energie op in de koolstofverbindingen van hun vezels, vezels die doorheen de tijd vergaan tot fossiele brandstoffen zoals steenkool, bruinkool en aardolie. Door die brandstoffen te gebruiken als energiebron heeft de mensheid op twee eeuwen tijd honderdduizendenjaren ingestraalde zonne-energie terug in de atmosfeer gejaagd en de aarde ingepakt in een CO2 deken dat warmte accumuleert.
Deze analyse wordt wijd ondersteund door de wetenschap en wordt helder verwoord door Youth For Climate. De klimaatjongeren tonen dat ze wel degelijk het volledige plaatje zien en niet alleen spreken over opwarming maar ook over massa-extinctie (die geen gevolg is van de opwarming maar van verlies aan ecosysteemruimte). De oorzaak van de aantasting van deze jas is niet zo complex: het is overshoot, wat betekent dat de impact van de mensheid de grenzen overschrijdt van wat de planeet kan verdragen. Die impact van de mensheid bestaat uit het product van twee componenten: het aantal mensen op aarde maal de gemiddelde impact per mens.
Wat het aantal mensen betreft is vragen hoeveel mensen de aarde maximaal kan voeden een perverse vraag: als alle natuur landbouw mag worden dan is dit vermoedelijk 15 miljard, maar dan is alle natuur en biodiversiteit weg en gaat het ecosysteem alsnog stuk. De juiste vraag is bij welk aantal mensen alle levensvormen inclusief de mens een ideale hoeveelheid ecosysteemruimte hebben. De cijfers die men vindt zijn zeer ruw benaderend, maar als alle mensen zouden leven zoals de gemiddelde Amerikaan van vandaag, dan is er maar plaats voor 1 miljard mensen. Als de gemiddelde Europeaan ongeveer 2 miljard, en als we onze CO2 uitstoot en onze ruimtelijke impact door landbouw en vleesconsumptie klein genoeg maken, dan zou het rond de 3 à 3,5 miljard kunnen zijn. Dat ‘ideale’ aantal zullen we pas terug bereiken binnen een paar eeuwen. Dat betekent dat de ‘jas’ van de aarde nog geruime tijd onder druk van ons aantal zal blijven staan. Demografische groei neemt enkel af bij een hoge levensverwachting, goede gezondheidszorg, hoge scholingsgraad en gelijkberechtiging van de vrouwen. Daarom zijn vandaag geboortecijfers enkel nog hoog in de armste ontwikkelingslanden. We kunnen bijgevolg de daling van de nataliteit versnellen door aan ontwikkelingshulp te doen.
Dat betekent dat de andere component, de gemiddelde footprint per mens, datgene is waar we het meest op moeten inzetten om op korte termijn de instorting van het ecosysteem te kunnen keren. En daarbij hebben we één groot geluk: net als onze huid die op een paar dagen geneest als we in de keuken in onze vinger hebben gesneden, is de jas die we kapot maken zelf-herstellend. We moeten gewoon stoppen met hem stuk te maken.
- Stoppen met de oceanen leeg te vissen en te vervuilen met plastics en afval.
- Dringend een deel van de ruimte die we innemen teruggeven aan de natuur: ruimte maken voor herbebossing en herstel van ecosystemen. De VN en National Geographic hebben een paar maand geleden gesteld dat natuurherstel minstens even dringend is dan de uitstootbeperking en dat circa de helft van de aarde beschermde natuur zou moeten worden. Wat in de dichtst bevolkte gebieden zoals bij ons zou betekenen dat we minstens een kwart natuur moeten hebben. De ruimte die we innemen, bestaat uit ruimtegebruik voor wonen, economie, industrie, infrastructuur, landbouw en ruimte voor de winning van grondstoffen. Dat houdt in dat we onze economie moeten loskoppelen van ruimte en van grondstoffen, dat we kwantitatieve groei in vraag moeten stellen, en moeten inzetten op diensten en kwalitatieve groei.
- Tenslotte moeten we ook stoppen met fossiele brandstoffen te gebruiken. We moeten radicaal de uitstoot van alle broeikasgassen reduceren tot het laagst mogelijk peil. Zoniet zal zelfversterkende opwarming zorgen voor een onleefbaar klimaat.
Door het probleem zo te stellen wordt het niet ingewikkelder maar juist eenvoudiger. De mensheid moet slechts leven volgens één hoofdgedachte. Tot op vandaag nam ons gedrag kwaliteit weg uit het planetaire huis dat we bewonen. Voortaan zullen we aan onze behoeftes en aspiraties moeten beantwoorden op een manier die ten goede komt aan het planetaire systeem met al zijn levensvormen. Het feit dat de oudste en de jongste generaties elkaar vinden rond dit probleem bewijst dat het een probleem is van ALLE mensen, een probleem dat alleen maar kan opgelost worden door solidariteit over de grenzen van landen, culturen en generaties heen.
Leo Van Broeck, Vlaams Bouwmeester
De manier waarop Leo Van Broeck het klimaatprobleem en het verlies aan biodiversiteit verwoordt, is de beste samenvatting die ik al ooit gelezen heb. Vooral belangrijk is de nadruk die hij legt op ontwikkelingshulp aan die landen waar de ecologische voetafdruk per inwoner zeer klein is en de noodzaak om onze veel te grote voetafdruk terug te dringen, tengevolge van onze verslaving aan fossiele brandstoffen, overmatige vleesconsumptie en ons schandalig beleid omtrent ruimtelijke ordening de voorbije decennia.
Er zijn nogal wat mensen die voor minder privaat vervoer gaan en meer openbaar. De tram is daar een voorbeeld van. De tram die geen remmen heeft en onze kinderen en kleinkinderen ook niet….. De tram die een geweldig zware constructie is, een vlakke straat met twee diepe voren moet beschadigen. Ik heb ooit, en dit met alle respect, Mieke Vogels aangezicht gezien toen ze, jaren geleden, over de kop ging met het stuur van haar fiets in de Deurnese tramsporen. Dat zij niet de enige was mogen we wel van uitgaan. Ik denk dat we er eens moeten over broeden, of het openbaar vervoer niet beter zou gediend zijn, met lichtere, elektrisch aangedreven voertuigen die uit modulen zijn opgebouwd, niet in een spoor rijden , maar op gewone banden. Een voor en achterkant waar de aandrijving en zo voort in zit, en dan het aantal modulen gemonteerd die het voertuig langer of korter maken, naargelang het aantal passagiers dat op een bepaalde route moet worden bediend. Eén ontwerp, lege modulen voor staanplaatsen of ingevuld met zitplaatsen, mindervaliden vervoer enz. En met modulen bedoel ik een blijvende constructie. Men maakt boten op dezelfde manier langer, het middengedeelte heeft overal dezelfde vorm. Dat de lengte niet onbeperkt kan zijn is evident, men hangt nu ook trams aan elkaar. Voertuigen met een stuurbare voor en achteras zijn ook niets nieuws, zelfs voertuigen die zijwaarts kunnen rijden… Lichter vervoer is beter voor het klimaat, rubber banden maken ook minder geluid en trillingen. En, remmen is een koud kunstje. Voor de voortdurende stakingen van het openbaar vervoer en de vechtpartij van de NMBS heb ik niet zo direct een voorstel…. Voor we de wereld aanpakken kunnen we beter eerst ons eigen huis opkuisen… dacht ik .