1 januari 2024: (omgekeerde) nieuwjaarsbrief met Nyanchama Okemwa

Mijn liefste kleinkinderen,

In Kenia, het Afrikaanse land waar ik als kind woonde, worden er op 1 januari geen nieuwjaars­brieven gelezen, niet door de kinderen voor hun ouders of grootouders en zeker niet door de volwassenen voor hun klein­kinderen, zoals ik hier vandaag doe. Ik probeer daarom te denken: wat zou een Keniaan in zo’n speciale nieuw­jaars­brief schrijven? Wat zou mijn grootste voorbeeld, mijn buurvrouw en vriendin, mijn heldin dr Wangari Muta Maathai, in haar nieuw­jaars­brief zeggen?

Weet je wie zij was? Dr Wangari Muta Maathai was een wereld­beroemde en geres­pec­teerde ecoloog. Al vroeg protesteerde zij voor een betere aanpak van de klimaatc­risis en zij pleitte voor klimaat­recht­vaardig­heid. Zij kreeg er in 2004 als eerste Afri­kaanse vrouw de Nobel­prijs voor de Vrede voor. Ze voor­zag, denk ik, een wereld die geteisterd zou worden door natuur­rampen zoals orkanen, over­stromingen en modder­stromen of ver­schroei­ende droog­tes, hitte­golven en woestijn­vorming. Allemaal natuur­rampen die we nu al zien. Rampen waardoor mensen hun huis moeten verlaten. Mensen vluchten weg van armoede, honger, ziekte, oorlog. Mensen die op de vlucht slaan (migranten, dus), zijn hun thuis in hun geboorte­land kwijt, en velen van hen worden in hun gast­land niet zomaar aan­vaard. Daar­door kunnen zij amper in hun levens­onder­houd voor­zien. Beseffen jullie dat dit even­goed ons probleem is als het hunne? Durven we onder ogen te zien welke rol wij spelen in deze grimmige stand van zaken? Durven we uit te zoeken wat we er zelf aan kunnen doen? Ik denk dat er veel op­los­singen binnen ons bereik liggen als we er maar onze zinnen op zetten en actie onder­nemen.

Mijn lieve kleinkinderen,
Wij, de grote mensen, beseffen dat we moeten zorgen voor jullie toekomst en de toekomst van alle kinderen waar ook ter wereld. We moeten aan oplos­singen werken die iedereen ten goede komen, geworteld in onze gezamen­lijke strijd voor vrij­heid, in­clusi­vi­teit, soli­da­ri­teit en gelijk­waardig­heid. We moeten moedig genoeg zijn om van­daag aan te pakken, van­daag. We mogen niet uit­stellen tot ooit. We lijken wel ver­lamd, we gedragen ons alsof we aan een vreemde kwaal lijden, het soort ziekte dat dokters een syn­droom noemen. Ik noem dat een “ooit-syn­droom”. Mijn groot­moeder keek me altijd heel streng aan als ik durfde te zeggen dat ik iets “ooit” zou doen. Ze zei dan: stop met mij en jezelf te schande te maken met je “ooit-syn­droom”. Ze zei dan: er zijn zeven dagen in de week en geen daarvan is “ooit”. Ze zei: als je leeft in de il­lusie van “ooit” verspil je de rea­li­teit van van­daag. Ze zei: vandaag, kind, is alles wat je hebt, want gisteren is voorbij en morgen moet nog komen. Ik schaam me tegenover mijn groot­moeder dat we deel uitmaken van een cultuur van “afwach­ten” en “de rekening door­schuiven”. Ik schaam me dat we ons laten gijzelen door de heb­zucht van sommige bedrij­ven en door poli­tieke traag­heid.

Toen Greta Thunberg zei dat we “moeten handelen alsof ons huis in brand staat”, bedoelde ze niet om “ooit” eens te han­delen. Persoon­lijk geloof ik dat we maar zijn wie we zijn door de contacten die we leggen met mensen in de samen­leving waarin we leven. Hierdoor dienen wij onze mense­lijk­heid en ver­bon­den­heid in te zetten voor ons klimaat. Dat leerde ik uit de Ubun­tu-filo­so­fie. Die filo­so­fie be­schouwt de mens­heid in termen van “ik ben omdat wij zijn”. Met andere woorden, we zijn allen weder­zijds met elkaar ver­bon­den. We wonen in de wereld maar tegelijk woont de wereld ook in ons. Ik wou dat de Ubun­tu-filo­so­fie de lei­draad mag zijn voor een beleid van kli­maat­recht­vaar­dig­heid.
Dit hoop ik voor alle kin­deren en klein­kin­deren.

Want ik geloof dat de Ubun­tu-filo­so­fie de weg vrij­maakt voor oplos­singen voor ons alle­maal zonder onder­scheid, lokaal, natio­naal en inter­natio­naal, zelfs dwars over de gene­ra­ties heen.
Ik geloof dat de Ubuntu-filosofie de weg vrijmaakt voor een mensheid die toegewijd is aan elkaar en aan de samen­leving waarin we wo­nen.
Ik geloof dat de Ubun­tu-filo­so­fie de weg vrij­maakt om van­daag zaad­jes te plan­ten voor de bossen van morgen en de toe­komst van de kin­de­ren en klein­kin­de­ren die na ons komen.
Ik geloof in de Ubun­tu-filo­so­fie en weet je wat mijn grootste wens is? Dat de hele mens­heid zich inzet om onze pla­neet te redden voor zowel onze ge­zamen­lijke over­leving als die van onze na­kome­lingen.

Dit is mijn grootste wens.
Van jullie deugnietje, Nyanchama.