Nog geen maand geleden publiceerden de Grootouders het artikel van hun ambassadeur Jan Stel over de hittegolven in de oceaan. En kijk, het IPCC Rapport over de oceanen en de cryosfeer dat deze week werd gepresenteerd waarschuwt dat de oceanen, die sinds 1970 een kwart van alle geproduceerde broeikasgassen hebben geabsorbeerd en 90% van de veroorzaakte opwarming, aan hun limiet zitten.
In het IPCC – het ‘Intergovernmental Panel on Climate Change’ van de VN – meten 104 topwetenschappers uit 36 landen vanuit hun expertise hoe de klimaatverandering het gezond functioneren van ecosystemen aantast. Zij zien hoe veranderingen elkaar beïnvloeden op een nooit geziene schaal. “De gezondheid van ecosystemen, de natuur en vooral van de wereld die we onze kinderen nalaten staat op het spel,” waarschuwt IPCC vice-voorzitter Ko Barrett. “Overal zie je gevaarlijke processen op gang komen. Als we fossiele energie blijven gebruiken, zijn de gevolgen desastreus voor mens en natuur.”
Oceanen warmen in snel tempo op
Oceanen worden warmer, zuurstofarmer, minder zout en zuurder. Dat is al bij geringe opwarming een ramp voor koralen en schaaldieren. Maar de Middellandse Zee kende een maand lang een opwarming van 4°C. Elders gaat het tot 5°C. Dat betekent dat in de oceanen het ontstaan van plankton, de basis van de mariene voedselpiramide, ernstig wordt verstoord. Gigantische warmtebellen veroorzaken bovendien giftige algenbloei. Gevolg: visbestanden worden gedecimeerd, zeeotters en zeeleeuwen in Californië sterven de honger- of de vergiftigingsdood. Naar schatting zal de biomassa in de oceanen heel snel krimpen met 15%, de visserijopbrengsten met 25%.
Grote warmwaterbellen triggeren ook extreem zwaar weer: orkanen van categorie 5 zoals recent in de Bahama’s, met vloedgolven en overstroming en een windkracht die alles vernielt. Kustgebieden eroderen en verzilten. Kust- en eilandbewoners hebben geen keuze. Ze moeten wel verhuizen. Meer dan een miljard mensen zijn rechtstreeks bedreigd. Fiji en Tuvalu, bijvoorbeeld, zullen onder water verdwijnen.
Poolijs smelt zienderogen
Maar ook in dun bevolkte gebieden zijn dramatische veranderingen aan de gang want daar smelt het ijs in een ongezien tempo. De ijskappen in de poolgebieden en het ijs van gletsjers – d.i. de ‘cryosfeer’ – reflecteren volop zonnestralen en ze capteerden door de eeuwen heen grote hoeveelheden CO2 en methaan. Ze stabiliseerden als het ware het klimaat. Maar als het ijs verdwijnt, versnelt de opwarming dramatisch en extra broeikasgassen komen vrij. Precies dat is aan de gang, 50 jaar eerder dan ooit voorspeld. Permafrost ontdooit en schiet in brand, zoals in Siberië. Het IPCC schat dat 30 tot 99 procent van het permafrost van toendra’s en taiga’s snel zal smelten als we niet ingrijpen
In Groenland en Antarctica breken door de opwarming dan weer gigantische massa’s pakijs af en verdwijnen in zee. De biotoop voor veel pooldieren verdwijnt. De zeespiegel stijgt. Geen 30cm, maar minstens een meter is de voorspelling nu.
Ook het zee-ijs aan de polen smelt in de zomer steeds sneller, met gemiddeld 13 procent per tien jaar sinds 1979. In de Noordelijke IJszee bleef deze zomer nog maar 4,2 miljoen vierkante kilometer zee-ijs over, een bedenkelijk record. Meerjarig ijs verdwijnt dus en ook de dikte van het overblijvende ijs neemt af. De evolutie en de prognoses zijn te vinden in onderstaande grafiek.
Gletsjers verdwijnen in recordtempo
In IJsland werd deze zomer een herdenkingsplaat bevestigd aan een rots op een kaal terrein waar tot voor kort de Okjokull-gletsjer was. Op het plakkaat staat: ‘Een brief aan de toekomst’. Inderdaad zijn alle gletsjers op IJsland zonder uitzondering bedreigd. In Alaska is de Taku gletsjer, die sinds jaar en dag groter werd, nu snel aan het krimpen.
Hetzelfde scenario zien we in gematigde (Europa) en tropische (Himalaya) regio’s. Het IPCC voorspelt dat 2/3 van ’s werelds gletsjers deze eeuw verdwijnt. De foto (2016) van de Pasterze gletsjer in Oostenrijk toont dat het mogelijk nog sneller zal gaan.
Vooral het smelten van de ‘tropische’ gletsjers in de Himalaya is dramatisch omdat een kleine 2 miljard mensen erdoor geraakt worden. De bergbewoners dreigen te moeten verhuizen door landverschuivingen, lawines en onstabiel ijs, die hun huizen en infrastructuur bedreigen. Ook vervuiling – sporen van pesticiden (DDT), zuren en oude ziektekiemen komen vrij met het smeltwater en spoelen uiteindelijk af naar de grote rivieren op het continent. Onder andere de Mingyong gletsjer op de heilige berg Khawa Karpo (6740m) in Tibet (nu China) smelt snel weg. De bevroren ‘watertoren van Azië’ is de bron van tien van de grootste rivieren ter wereld, waaronder de Ganges, de Brahmaputra, de Gele Rivier, de Mekong en de Indus, die minstens 1,6 miljard mensen in 8 landen van drinkwater, waterkracht en water voor akkers en vee voorzien.
De Himalayagletsjers verliezen nu jaarlijks 1 verticale meter ijs door de klimaatopwarming, enorm veel dus. Er vallen hier veel meer doden dan in de arctische gebieden door landverschuivingen, dijkbreuken of overstromende meren. Hele dorpen spoelden al weg en satellieten tonen dat vooral waar rotsblokken en puin de normale bedding blokkeren gevaarlijke situaties ontstaan. Duizenden mensen in het noorden van India en Bangladesh moesten zo al geëvacueerd worden.
Waar gletsjers verdwijnen, verdwijnen ook de seizoenale irrigatiestromen voor de landbouw en het water voor waterkrachtcentrales, zoals in Ladakh in India. De Yangtze en de Gele Rivier krijgen nu al merkelijk minder smeltwater. De Indus (40% smeltwater) en de Yarkand (60%) zijn bijzonder kwetsbaar. Het gebied waar ze doorheen stromen leeft tot aan de moessons van het smeltwater van deze rivieren. De gletsjers zijn dus levens-noodzakelijke waterbuffers. Verdwijnen zij, dan zijn de gevolgen immens, vooral in de Indusvallei (Bangladesh, India). Het IPCC verwacht een eerste migratiegolf vanuit de hoger gelegen, drooggevallen gebieden, daarna ook uit de laag gelegen delta’s van Bangladesh tot Vietnam.
En dan hebben we het nog maar alleen over het smeltwater gehad. Gletsjers zijn als tijdcapsules waarin ook veel vervuiling uit het verleden is opgeslagen, o.a. gevaarlijke pesticiden. Niemand weet wat de gevolgen zijn als die in het smeltwater en uiteindelijk in sedimenten en de voedselketen terechtkomen.
Sterke argumenten voor actie nu
Zelfs als morgen alle broeikasgasuitstoot zou stoppen, dan nog gaat het opwarmingsproces door op basis van de CO2 die we al in de lucht hebben gepompt. Dus zelfs met een CO2-uitdoofscenario zullen er significante gevolgen zijn, vooral voor mensen in kustgebieden, nota bene zij die juist zeer zorgzaam omspringen met hun ecosystemen.
“It’s bad, and it’s going to get much, much worse—that’s the bottom line. But it’s not hopeless,” aldus Jane Lubchenco, een gereputeerde Amerikaanse oceanografe. Als we nu in actie schieten, is het niet hopeloos.
Auteur: Marleen De Vry
NB: Het IPCC rapport van woensdag over de oceanen en de cryosfeer is het derde rapport dat binnen een jaar werd voorgesteld. Het eerste ging over de impact van 1,5°C temperatuur-stijging op de klimaatverandering op het land. Het tweede onderzocht de impact op de biodiversiteit. Uit elk van de drie rapporten kwam het risico van klimaatchaos naar voren en de noodzaak van een snelle transformatie van de wereldeconomie om de schade nog enigszins te beperken.
Bronnen:
Gaia Vince, The world has a third pole, and it’s melting quickly
Sabrina Shankman, From Antarctica to the Oceans, Climate Change Damage Is About to Get a Lot Worse, IPCC Warns
Jan Stel, Hittegolven in de oceaan hebben desastreuze gevolgen
Reactie toevoegen