pexels-big-dee-4837971

Pinksterbrand in de Hoge Venen

Tijdens het pinksterweekend brak er brand uit in de Hoge Venen, meer bepaald nabij de Duitse grens. Het vuur werd gelukkig relatief snel onder controle gebracht, al gingen er zo’n 170 hectare veengras in de vlammen op. Struikgewas en kleinere naaldbomen doorstonden de hitte relatief goed, maar broedende vogels, slangen en kleine knaagdieren kregen het veel harder te verduren. Het had veel erger kunnen zijn indien er geen natte winter aan was voorafgegaan. 

Begin jaren tachtig toen ik mijn eerste Canadese winter had meegemaakt, leerde ik bij het begin van de lentedooi, toen nog eind april, het begrip ‘groundfire kennen. Bleek dat op een eiland midden een grote rivier een brand woedde nadat er de zomer voordien op datzelfde eiland ook een brand had gewoed. Als nieuwkomer kon ik het moeilijk geloven dat na maandenlange ijzige temperaturen – tot min dertig – en een metersdikke sneeuwlaag het vuur van een eerdere bosbrand verder kon smeulen en weer opflakkeren van zodra er de sneeuw weer weg was. De enige oplossing bleek die grondlaag afgraven met een bulldozer. In noordelijk Canada is er gelukkig nog relatief veel ‘muskeg’ (naar het inheems Algonkijnse woord ‘maskeek’), al zijn er in de omgeving van de grote teerzandontginningen in Noord-Alberta na een halve eeuw enorm veel van die wetlands afgegraven om de olie in diepere zandlagen te ontginnen. Aan het einde van het teerzandverhaal zal er zelfs 28.500 ha veengrond verloren gegaan zijn. Geen wonder dat de uitstoot van teerzandolie zoveel hoger is dan die van conventioneel gewonnen olie.

Al deze herinneringen kwamen terug boven toen ik onlangs het boek ‘Swamplands’ uit 2021 van de Canadese milieujournalist Edward Struzik las. Eerder al schreef hij een boek over de toenemende bedreiging van steeds fellere bosbranden in Noord-Amerika door de klimaatopwarming, met als onheilspellende titel ‘Firestorm’. Zijn nieuwe boek sluit daar eigenlijk bij aan, want in de noordelijke Canadese bossen vind je nog veel ‘peatlands’ of turflanden terug. Die turf was ooit ook in onze contreien een gegeerde brandstof en ze wordt ook vandaag nog ontgonnen in landen als Ierland, Finland, Letland en Estland. In Finland veroorzaakt de ontginning van veengronden bijna 24 miljoen ton CO2-uitstoot, dubbel zoveel als de totale uitstoot van alle verplaatsing in dat land. Ierland wil wel tegen 2030 geen veen meer ontginnen, maar heeft ondertussen al 90 procent van zijn wetlands verloren. Ondertussen loopt er een Europees LIFE-project waarbij zo’n 65.000 hectare veenlanden op een meer ecologische manier beheerd worden, in samenwerking met landbouwers

Kampioen in koolstofopslag

Nochtans zijn veenlanden of wetlands een van onze beste bondgenoten in de strijd tegen de klimaatopwarming. Een hectare veengrond kan immers in zijn bovenste vijftien centimeter evenveel koolstof bevatten als een hectare volgroeid tropisch regenwoud. Alleen duurt het honderdvijftig jaar om die laag op te bouwen, m.a.w. elk jaar komt er slechts één millimeter veen bij. In de voorbije eeuwen zijn heel veel zogenaamde ‘waterzieke’ gronden drooggelegd om er aan landbouw te kunnen doen. Daarbij is niet alleen veel koolstof vrijgekomen, maar zijn er ook veel planten- en diersoorten verdwenen. Ondertussen is er gelukkig een tegenbeweging op gang gekomen die pleit om sommige gebieden zoals beekvalleien opnieuw te vernatten om zowel de biodiversiteit nieuwe kansen te geven als om meer water- en koolstof op te slaan. Het Klimaatpanel van de VN (IPCC) heeft berekend dat veenlanden ruim 40 procent van alle bodemkoolstof bevatten, terwijl ze slechts 3 procent van het aardoppervlak beslaan. Indien de EU slechts 3 procent van zijn landbouwgrond opnieuw zou vernatten, zou meteen een kwart van de uitstoot van de landbouw geneutraliseerd worden. 

Blusvliegtuig gezocht

Net zoals tijdens de grote heidebrand twee jaar geleden, bleek eens te meer dat ons land nauwelijks voorbereid is op grootschalige natuurbranden. Bovendien zullen we niet steeds beroep kunnen doen op de buurlanden om hun blusmaterieel te ‘lenen’. Wat gaan we doen als de dennenbossen in de Ardennen in de fik staan? Waarom worden er nu honderden miljoenen euro’s besteed aan de aankoop van nieuwe F-35 -jachtbommenwerpers die speciaal toegerust zijn om tactische kernwapens af te werpen, vermoedelijk op Russisch grondgebied. Maar voor bescherming tegen extreme klimaatfenomenen zoals langdurige droogte, overstromingen of bosbranden is nauwelijks iets voorzien. 

Minstens één van onze oude Hercules C-130 die nu vervangen zijn door de nieuwe Airbus AM-400, had kunnen worden voorzien van een grote blusinstallatie. Zo beschikt Marokko over twee Hercules-toestellen die voor brandbestrijding uitgerust zijn. Dat geavanceerde MAFFS -systeem bevat maar liefst 13.000 liter bluswater of brandvertrager. MAFFS staat voor  Modular Airborne Fire Fighting System en kan zijn lading bluswater of vlamvertragers in vijf seconden droppen boven de brandhaard. Die brandvertragers bestaan uit 80 à 85 procent water en 10 tot 15 procent ammoniumsulfaat, een geleermiddel en een kleurstof die aanduidt waar er al geblust werd. Er wordt in zekere zin al bemest om de verjonging van het bos na de brand te stimuleren. In amper 20 minuten kan het toestel opnieuw geladen zijn en in de lucht. Heel wat  performanter dan de blushelikopter van de federale politie met zijn ‘Bambi bucket’, die amper duizend liter water kan vervoeren en niet echt goedkoop is.

Allicht was het wel wat voorbarig om onze civiele bescherming af te bouwen, nu er blijkbaar onvoldoende vrijwillige brandlui gevonden worden en er duidelijk geen heli’s op overschot zijn. Een bosbrand blussen is trouwens geen sinecure in deze opwarmende wereld, waar we steeds meer met ‘vuurstormen’ te maken zullen hebben. We zijn eens te meer gewaarschuwd voor wat er op ons afkomt als we het herstel van onze ecosystemen niet ernstig nemen. We kunnen de natuur beter als bondgenoot hebben dan als vijand.

Chris Dutry    Zwevegem 1 juni 2023

Bronnen: 

  • Swamplands, Tundra beavers, quaking bogs and the improbable world of peat, Edward Struzik, Island Press, 2021 (link naar de uitgever)
  • Avions et hélicoptères bombardiers d’ eau, Magazine Véhicules d’incendie, N° 10, Juillet 2017

Foto: https://www.pexels.com/nl-nl/foto/vliegen-blauwe-lucht-helikopter-vliegtuig-4837971/

Reactie toevoegen

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met * .