IMG_5418 AA Groene Delle

Red onze bomen en ons bos van overmatig kappen

Voor het klimaat telt elke boom                                

“Het bos is er voor iedereen. Dat dit gevoel nog lang en diep mag wortelen!” schrijft de Vlaamse Hoge Bosraad in 2003 in haar Bossenverklaring. “Toch gaan jaarlijks honderden hectaren bos verloren, ten bate van woningbouw, industrie-uitbreiding, natuurontwikkeling. Het wordt tijd dat de ruimtelijke ordening een ondubbelzinnige bestemmingscategorie ‘bos’ biedt. De bossenverklaring pleit dan ook voor ‘tastbare erkentelijkheid’ voor de vele niet-vermarktbare diensten die het bos en zijn eigenaars en beheerders leveren.” 

Natuur en vooral bos moeten we dus koesteren en in stand houden. Hoe? Daarvoor hebben we sinds 1989 een solide houvast met Natuurbeheer van Martin Hermy, nog steeds dé bijbel voor duurzaam natuurbeheer. “Het streefdoel van natuurbehoud in bossen is de verscheidenheid aan planten, dieren en hun levensgemeenschappen te behouden en te vergroten, zonder de originele bodem- en reliëfstructuur te wijzigen.”(p.158) Over kappen weet hij: “Een kapbeheer – dunnen en ringen – in bossen gebeurt steeds verspreid in ruimte en tijd en over kleine oppervlakten (ca. 0,5 ha). Niet alle hout mag worden afgevoerd: in een gezond bos is vooral het zwaardere ‘dode’ hout de habitat voor zwammen en ongewervelde dieren.”(p.166)

Groene Delle – Foto – Liesbet Croughs

Betreding moet tot een minimum beperkt blijven; inzet van zwaar materieel is in natuurbeheer niet gewenst. Rij- en sleepsporen zijn funest voor de bodemstructuur.“(p. 163) Ook voor de verwijdering van exoten is geleidelijkheid troef. In naaldbestanden brengt dunning een verjonging met loofhout op gang; individuele bomen of groepen van bomen kunnen worden gekapt of geringd.”(p. 162)

Toetsen we dit onderbouwd advies aan de praktijk, dan zien we zowel in privé als in Vlaams beheer (Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Wegen en Verkeer) naast veel omzichtig dunnen en ringen ook een onmiskenbare tendens tot grootschalig kappen. Kilometers snelwegbermen en hectaren bossen en bosjes gaan voor de bijl. Vaak wordt boscompensatie opgelegd als vergunningsmaatregel, maar al sinds minister Schauvliege blijkt er voor 70.000 te compenseren bomen nergens plaats, tenzij in landbouwgebied.

Maar zelfs als duizenden boompjes daar al een plek zouden vinden, dan duurt het nog jaren vooraleer een bosecosysteem ontstaat. Bovendien is de CO2-captatie van jonge boompjes verwaarloosbaar in vergelijking met de gekapte exemplaren. In 1989 was zoiets voor Hermy nog geen bekommernis. Willen we in 2050 CO2-neutraal zijn, dan telt vandaag wel elke boom!

Groene Delle – Foto – Liesbet Croughs

Geen wonder dus dat er steeds meer klachten en petities komen van verontruste burgers over kaalkap alom, die boomkruinen en takken laat liggen maar het zware hout weghaalt. Onder andere Burgerplatform Gent nam op zijn website deze praktijken onder de loep. Het resultaat is hallucinant! In 2020 gaat het om 100.000 volgroeide bomen. Het bos als koopwaar onder de naam ‘Natuurinvest’! De meeste stammen zouden op de boot gaan in de Antwerpse haven, maar niet allemaal.

Deze Woubeek-eik ging voor de bijl.

De majestueuze eik op de foto werd gekapt op burgemeestersbevel nadat een houthandelaar, tevens partijgenoot, hem ziek had verklaard. Na de kap bleek hij toch kerngezond. Een alleenstaand geval is dit niet. Acht verenigingen waaronder BOS+ stapten al naar het Grondwettelijk Hof omdat straatbomen in acuut gevaar zijn als ze weldra kunnen worden behandeld als bomen op privéterrein.

Dorpsgezicht Halle met populieren

In Halle dreigt een rij populieren te worden gekapt die het dorpszicht bepalen. In het Parkveld in Heverlee, het Nonnenbos van Kemzeke , het Zennebeemdenbos in Mechelen, het Scheutbos in het Meetjesland, het Akkerbos in Gent, Lillo bosgebied, het Bornem bos, het Kluisbos in de Vlaamse Ardennen bedreigen kleine en grote privé belangen vandaag het bos. Bij het Schulens meer gaat het maar liefst over 22 hectaren kaalkap met vernieling van de bodem. Voor enkele van deze gebieden loopt nog een petitie tegen de kap of de kapvergunning. Klik hiervoor op de link.


Bezorgde burgers in Mechelen lanceerden de Kapteller om bij te houden hoeveel bomen er jaarlijks sneuvelen in hun stad. Ze komen aan gemiddeld 7000 bomen per jaar, d.w.z. 70.000 in de voorbije tien jaar. Ze rekenden ook uit hoe je de CO2-captatie van die bomen kan “compenseren”.


Omdat ze die praktijk niet langer konden aanzien richtten twee West-Vlamingen – Christophe Depamelaere en Ivan De Clerck – de vzw Bescherming Bomen en Natuur (BB&N) op. Zij slaagden erin om via juridische weg in minder dan een jaar maar liefst 15.000 bomen te redden. “We proberen het dossier goed te fileren op fouten. Soms beweren ze het aandeel loofbomen te doen toenemen en het aantal exoten te minderen, maar op het terrein doen ze het omgekeerde.” De volgende rechtszaak van BBNB gaat over 3.000 bomen in het Ryckeveldebos in Brugge.

Ravottersbos Zottegem – Foto Climaxi

Voor het dossier van het Ravottersbos in Zottegem kwam minister Demir zelf tussen om een dubieuze kapvergunning van haar voorgangster weer in te trekken. Ze vroeg ANB ook al om standaard meer terughoudendheid aan de dag te leggen inzake kapmachtigingen. In de Commissie Leefmilieu vroeg ze om kappingen meer gespreid in de tijd en minder grootschalig te laten gebeuren. Ook bij ministers en in kabinetten groeit dus het besef dat kappen ‘as usual’ niet meer vanzelfsprekend is, willen we de klimaatdoelstellingen halen!

Tenslotte blijkt uit cijfers die parlementslid Mieke Schauvliege opvroeg dat ANB maar liefst 85 tot 95 procent van de aanvragen tot ontbossing gewoon goedkeurt. En dat terwijl bossen van tientallen jaren oud veel waardevoller zijn voor zowel biodiversiteit als voor CO2-opslag dan nieuwe boompjes.

Zulke zonevreemde bossen moeten dus absoluut beschermd worden. Vandaar een voorstel van resolutie met drie onderdelen: strengere richtlijnen om ontbossing zoveel mogelijk te vermijden, een verplichting tot ontheffing bij kap in woon-en industriegebied – ANB is dan verplicht om de aanvraag kritisch te analyseren – en het verbod op kappen van bossen met hoge ecologische waarde. Ter compensatie zou planschade worden uitbetaald. Het voorstel vraagt ook absolute transparantie over de bestemming van het hakhout.


Over het hakhoutbeheer langs onze snelwegen, of liever over het gebrek daaraan, schreef Bart Caron deze bijdrage. Hij klaagt aan dat de Vlaamse overheid meer bomen kapt dan er worden geplant, 210 hectaren oftewel meer dan 400 voetbalvelden. Voor onze veiligheid, naar verluidt. Dat zou moeten blijken uit beheersplannen. Maar die zijn er niet. Daarom “moet de Vlaamse overheid voor elke zone eerst een hakhoutbeheersplan maken. Dat laat een veel beperktere kapping toe, alleen waar het echt nodig is voor de veiligheid. Of waar de biodiversiteit nodig moet verbeteren door selectief beheer.” Het hakhoutbeheer langs gewestwegen wordt trouwens “uitgevoerd door groenaannemers. Zij worden eigenaar van het hout. De aannemer kan ze afvoeren voor verwerking tot pellets, bouwplaten, of laten verbranden als biomassa. Hierover ontbreekt elke vorm van transparantie.”

We concluderen dat de weg naar de ’tastbare erkentelijkheid’ voor de vele niet-vermarktbare diensten van bomen en bos helaas nog erg lang is.


Lees ook het uitvoerige en genuanceerde Wanneer bosbeheer botst met natuurdoelen van Apache.

En herbekijk Age of Nature, aflevering 3, waarin wetenschappers in verschillende continenten aandringen om grote volwassen bomen niet meer te kappen. Heel recente computersimulaties tonen aan dat de variatie in CO2-uitstoot per maand alles te maken heeft met de opname van CO2 in die maand. Anders gezegd, de CO2-niveaus dalen zodra de bomen bladeren krijgen, ze stijgen bij het vallen van die bladeren. Dat effect is veel groter dan voorheen gedacht. Hun conclusie: elke grote boom telt!


Tenslotte zouden we nog de burger-activisten vergeten die geen kans onbenut laten om percelen te (her)bebossen. Hendrika De Vos is zo’n toegewijde bijzonder actieve dame. “Al dertig jaar hamer ik op het belang van meer groen in Vlaanderen.  Overal in Vlaanderen waar ik gewoond heb  en gronden gekocht heb, heb ik bomen geplant, alles samen zo’n tienduizend bomen…Concreet gaat het over waardevolle bomen  in  de ‘groenenhoek’ in Berchem, om het ringbos in Oostende, om het geboortebos in Bredene, om de adoptie van bomen in het Sint-Annabos op linkeroever, om 750 bomen  op mijn stuk bos in Pulderbos . Zandhoven en om veertig bomen in mijn tuin in Schoten.” Indrukwekkend!

Reactie toevoegen

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met * .