Show me the money

Auteur: Marc Peetermans

Show me the money! De sleutelrol van de financiële sector in de realisatie van de klimaattransitie.

Op 11 oktober 2019 heeft het FRDO (Federale Raad van Duurzame Ontwikkeling) een forum georganiseerd dat het brede publiek een antwoord zou moeten bieden op welke manier de enorme investeringen zullen gefinancierd worden om binnen Europa de overgang te maken naar een zero-uitstoot economie en dit zonder dat er ingeboet moet worden aan competitiviteit en groei.

Jean-Pascal Van Ypersele stak van wal met een emotioneel geladen pleidooi omtrent de hoogdringendheid om massaal te investeren in deze transitie, want zelfs indien alle landen zich houden aan de gemaakte afspraken binnen het klimaatakkoord van Parijs in 2015, dan stevenen we nog steeds af op een temperatuurstijging van 3°C. Hij toonde daarbij de inmiddels beruchte grafiek van het IPCC die aangeeft in welke mate de CO2-uitstoot moet teruggedrongen worden om deze stijging te beperken tot 2° en 1,5°C. Hij besloot met één voorbeeld van impact dat voor veel Europeanen een gevoelige snaar raakt, nl. de enorme migratiestromen die op gang zullen komen als gevolg van de stijging van de zeespiegel die minstens 1 meter wereldwijd zal bedragen tegen 2050 als er niet meer wordt gedaan dan wat er nu in de pijplijn zit. België en Nederland zullen zwaar moeten investeren om zich hiertegen te wapenen, alhoewel dit slechts symptoombestrijding is, die uiteraard zwaar zal doorwegen op de reeds krakkemikkige begroting. Maar deze landen zullen dit wel kunnen opbrengen, want nood breekt wet. Landen zoals Egypte zullen echter een groot deel van de Nijldelta onder de zeespiegel zien verdwijnen, een gebied waar meer dan 10 miljoen mensen wonen met een kustlijn die langer is dan deze van België en Nederland samen. De regering aldaar heeft nog in de verste verte geen Nijldeltaplan, laat staan een investeringsplan. En waar zullen veel van die mensen naartoe trekken? Juist ja, Europa!

Een groot contrast met het pleidooi van Jean-Pascal was de lezing van Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank van België. Hij relativeerde het doemdenken rond de klimaatverandering en benadrukte dat er op het vlak van het investeringsbeleid al veel stappen in de goede richting gezet zijn, waarbij hij voortdurend verwees naar het rapport van de nationaal pact voor strategische investeringen. Voor de leesgierigen die niet snel in slaap vallen, je kan het hier vinden. Al bij al ziet de gouverneur de toekomst rooskleurig tegemoet en vindt hij dat België op het goede spoor zit.

De eerste echt concrete uiteenzetting met een oplossing voor de investeringsnoden van de klimaattransitie kwam van Paul De Grauwe (ex-KUL en nu docent aan de London School of Economics). Paul verwees daarbij naar het mechanisme dat de Europese Centrale Bank (ECB) aanwendde om de financiële sector in Europa uit de crisis te halen. Er werd daarbij over een periode van 6 jaar 2600 miljard euro aan langlopende obligaties aangekocht door de ECB die uitgeschreven werden door nationale banken en grootbanken, een proces dat Quantitative Easing (QE) werd genoemd. Nu is de ECB in Europa de enige autoriteit die vers geld kan “maken”, maar op die manier kregen de banken een pak vers geld dat ze op hun beurt in de economie konden pompen. Helaas is gebleken dat dit geld voornamelijk werd aangewend om de fossiel aangedreven economie verder draaiend te houden en werd er bijna niets geïnvesteerd in de uitbouw van hernieuwbare energie. Nu zou je denken dat geld bijmaken de waarde van de euro zou doen dalen en dus de inflatie sterk zou doen stijgen, maar wonder boven wonder is dat helemaal niet gebeurd! Paul gaf daarvoor een nogal complexe redenering om dat te verklaren, waarbij de rol van de rating bureaus en de muntspeculatie van doorslaand belang zijn. Maar hij pleitte ervoor om nu hetzelfde te doen voor de klimaattransitie: de ECB zou een QE-programma kunnen opstarten en obligaties kunnen aankopen die uitgeschreven worden door het Europees Investeringsfonds, die dan die gelden uitsluitend investeert in projecten die de klimaattransitie ten goede komen.

Eén van de meest bezielende sprekers, vond ik, was Kees Vendrik, de hoofdeconoom van Triodos Bank in Nederland. Hij vond dat Nederland jarenlang onvoldoende inspanningen heeft geleverd om de klimaatverandering te stoppen, maar dat er verleden jaar met de installatie van de nieuwe regering Rutte een serieuze kentering in het beleid is gekomen. Hij vernoemde daarbij 6 belangrijke beslissingen en actiepunten die daarvoor in een verregaand klimaatakkoord werden verankerd:

1. Er werd een klimaatwet aangenomen, die de doelstelling oplegt om tot 0% uitstoot te komen tegen ten laatste 2050.
2. Een investeringsplan zal worden opgesteld om zoveel mogelijk windenergie te oogsten op de Nederlandse territoriale wateren in de Noordzee. Ook op het land zullen de huidige regels worden versoepeld die nu nog remmend werken voor de uitbouw van nieuwe windparken, zoals bvb. de restricties opgelegd door sportvliegvelden en industriële clusters.
3. De veestapel in Nederland zal drastisch ingeperkt worden, vermits deze sector één van de grootste uitstoters is van broeikasgassen. Alhoewel er duidelijk sprake is van de nodige begeleidingsmaatregelen om de getroffen boeren te compenseren en sommigen te heroriënteren naar de biolandbouw, zijn er vanuit de sector reeds heel wat protestacties te verwachten, hetgeen ondertussen bij dit schrijven al tweemaal is gebeurd. Herinner u dezelfde polemiek in 2002 in ons land toen Vera Dua hetzelfde probeerde te doen en dat voor een groot deel het einde van de Paars-Groene coalitie inluidde.
4. In 2030 moet een kwart van alle woningen aardgasloos worden verwarmd en tegen 2050 moeten alle woningen op een duurzame manier worden verwarmd. Daartoe zal de aanleg van warmtenetten worden versneld. Omdat veel Nederlanders geen eigenaar zijn van hun huis en Nederland door zijn voorbeeldige ruimtelijke ordening een veel compactere bewoning heeft, kan dit op een vrij kostefficiënte manier. In België zal dat een heel pak lastiger en duurder uitvallen.
5. Het klimaatactieplan zal zoveel mogelijk inclusief zijn, hetgeen inhoudt dat de burgers zo veel mogelijk in het proces zullen worden betrokken. Zo zal er een stevige impuls worden gegeven aan het oprichten van coöperaties voor de uitbouw van zonneparken, windparken en warmtenetten.
6. Zowel de industrie als de automobielsector zullen fiscaal worden gestimuleerd om zoveel mogelijk over te schakelen naar elektriciteit. Hiertoe zal er een extra koolstoftaks worden geheven bovenop het reeds aanwezige ETS (Emission Trade System).

Helaas is in het Vlaamse regeerakkoord geen enkel van de bovenvermelde doelstellingen terug te vinden. Arm Vlaanderen!