Is je vakantiebestemming dit jaar dichter bij huis dan je had gedroomd? Niet getreurd, want op vele exotische bestemmingen zitten ze met de handen in het haar… en de neusknijper op de neus.
Hoe dat komt, legt landbouwexpert, ecologist en Grootouder-ambassadeur Luc Vankrunkelsven haarfijn uit. Onderstaand artikel verscheen eerder al bij spiranti.org. Ook wij bieden het u graag aan.
Badplaatsen in het Caribisch gebied worden sinds enkele jaren geplaagd door een nieuw verschijnsel. Woekerend bruin zeewier overspoelt bij het begin van het hoogseizoen de parelwitte stranden en vormt donkere schaduwen in de anders zo azuurblauwe kustwateren. Eens aan land verspreiden de algen een penetrante geur van rotte eieren. De Britse omroep BBC meldde onlangs dat aan de Mexicaanse kust alleen al meer dan duizend kilometer strand is besmeurd. Bekende badplaatsen lopen leeg. Zonder de 16 miljoen bezoekers die jaarlijks komen, is bijvoorbeeld Quintana Roo verloren. Van waar komt plots die plaag, die het toerisme en de Mexicaanse economie bedreigt?
Dode zones in kunstgebieden, zeeën en oceanen
Al in 2004 meldde De Tijd: “Het tekort aan zuurstof in de zee verdringt de overbevissing als grootste probleem voor het visbestand. Er zijn in de oceanen nu bijna 150 onleefbare gebieden waar amper zuurstof voorkomt. Deze ‘dode zones’ zijn vooral een gevolg van een teveel aan stikstof. Dat zegt het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) in zijn eerste jaarboek.
Sinds de jaren ’60 is het aantal zuurstofarme regio’s elk decennium verdubbeld. Sommige van deze gebieden zijn minder dan een vierkante kilometer groot, maar andere halen gemakkelijk tweemaal de oppervlakte van België. De eerste ‘dode zones’ werden opgetekend in de Baltische Zee, de Zwarte Zee en het noorden van de Adriatische Zee. Maar ook in de Scandinavische fjorden treft men er nu aan. Het best gekende zuurstofarme gebied ligt in de Golf van Mexico en is het gevolg van de meststoffen die de Mississippi aanvoert.”
Wie Mississippi zegt, denkt aan eindeloze velden met soja, maïs en tarwe, voor een belangrijk deel voeder voor de intensieve veeteelt. Voor deze landbouw worden grote hoeveelheden kunstmest en pesticiden gebruikt. Veel van de kunstmest en andere stoffen belandt via rivieren in zee. Daar zorgt dit afval voor grote problemen, zoals algenbloei en gigantische dode zones.
De Tijd gaat verder: “Het lage zuurstofgehalte hangt nauw samen met het gebruik van meststoffen in de landbouw, de emissies van verkeer en fabrieken en afval, zegt UNEP. Dat brengt nitraten en dus stikstof in de bodem, in waterlopen en uiteindelijk in zee en dat is gunstig voor algen. Hun explosieve groei en hun ontbinding verbruiken alle zuurstof in het water en verstikken de vissen.”
We zijn nu 15 jaar verder en wat blijkt?
Zoals de Mississippi de Golf van Mexico bemest, zo dumpt de Amazone heel wat stoffen van de explosief groeiende agrobusiness in het zuidelijker gelegen Brazilië.
In feite doen alle grote rivieren dat. De belangrijkste oorzaken van de dode zones in de zee zijn kunstmest, ongezuiverd rioolwater en het verkeer. Hierdoor ontstaat in kustgebieden, maar ook in open zee, algenbloei die bij het afsterven door bacteriën wordt opgeruimd. Daarvoor is zuurstof nodig. Het aantal dode zones is toegenomen van 50 in 1950 naar meer dan 500 in 2018. Volgens de auteurs van een Science-paper bevindt één van de kraamkamers van het wier zich in de West-Atlantische Sargasso Zee, die haar naam ontleent aan het bewuste algengeslacht Sargassum. Recent is er door middel van satellietonderzoek tegenover de uitmonding van de Amazone een zogenaamde kleine Sargassum Zee ontdekt waarin dezelfde verschijnselen zich voordoen.
In januari ontspruit het bruinwier er uit sporen, waarna de algen zich verder ontwikkelen, om uiteindelijk in april tot bloei te komen en te ‘exploderen’. Tijdens de late lente drijven zeestromingen het wier naar het westen, naar de Caribische Zee en de Golf van Mexico.
In open zee is het drijvende wier zo geen probleem, al eist de massa dus wel veel zuurstof op. Het vormt er voedseleilanden die zeevogels en vissen aantrekken. Zo is de Sargasso Zee van oudsher de broedplaats voor de West-Europese paling.
In kustgebieden heeft Sargassum een groeiende, negatieve ecologische impact. Aanspoelende macroalgen blokkeren het zonlicht, waardoor koraalriffen, zeegras en ander zeeleven het moeilijk krijgen. Als ze afsterven, kan het microbiële rottingsproces de omgeving verstikken. De stranden schoonmaken is onbegonnen werk. We moeten naar de bronnen kijken, zoals een landbouwmodel dat miljoenen tonnen meststoffen meebrengt. Meststoffen die goed gedijen in de oceaan tussen het Amerikaans continent en West-Afrika, waar de watertemperatuur anderhalve graad is toegenomen. Opwarming van de aarde?! Hebben Greta Thunberg en de ‘Grootouders voor het klimaat’ dan toch gelijk?
Het einde is nog niet in zicht. Voor meer informatie zie de website van Sargassum.
Hoge vleesconsumptie
Sargassum is niet het enige zeewier dat aan een opmars bezig is. Een andere alg die steeds vaker in kustgebieden opduikt, is het groenwier Ulva. Deze ‘zeesla’ hypothekeerde in 2008 bijna de zeilwedstrijden tijdens de Olympische Spelen in Peking. De helft van de wereldwijde varkensvleesconsumptie bevindt zich dan ook in China…
Dichter bij huis kennen wij een gelijkaardig fenomeen met doodvallende everzwijnen aan de kust van Bretagne. Hier is de bron van het wier de intensieve veehouderij. Bretagne huisvest namelijk de helft van alle Franse varkens en kippen. Het gaat om grote ‘vleesbelangen’, gestoeld op overzeese soja en maïs uit de regio.
Zouden de barbecue’ers aan de kusten van Mexico en Frankrijk het verband bevatten tussen rottend wier en hoge vleesconsumptie?
Luc Vankrunkelsven
De auteur is medewerker van Wervel vzw en ambassadeur van de ‘Grootouders voor het klimaat’
Reactie toevoegen