Klimaatgrootouder Geert Sturtewagen heeft heel de loop van de Schelde van de bron in Gouy tot de monding in Vlissingen afgestapt. Hij deed dit samen met Li An Phoa die zich wereldwijd voor drinkbare rivieren inzet. Het werd een tocht met veel ontmoetingen en veel bewondering voor de levengevende rivier.
In Antwerpen organiseerde Klimplant samen met de Grootouders voor het Klimaat een ontmoeting met Li An Phoa, Geert en andere stappers. Jan Goossens, CEO van Aquafin, vertelde er hoe zijn bedrijf werkt aan de gezondmaking van de Schelde.
Hoe heeft Geert die wandeling voor een drinkbare Schelde ervaren?

Als de tocht niet meer voert naar
de plaats waar alles weer goed komt,
wat houdt haar gaande?
Rood zand
op het fresco verbleekt, troost verkleint
tot een blik, tot een handpalm.
Als niet wanhoop met windkracht tien
in haar rug staat, wat houdt haar in gang?
De straatstenen houden haar gaande,
ogen likken de gevels, de keel
is gulzig naar lucht. Haar houdt
in gang het plezierpaard lijf dat
geen halt verstaat. Haar hakken
slaan vuur uit de tegels. Dat zij gaat
houdt haar gaande. Zij gaat.
Anna Enquist
Dit gedicht bleef als een mantra in mijn hoofd hangen tijdens de scheldetocht voorjaar 2025 in het kader van Drinkable Rivers. Want waarheen leidt de tocht? We begonnen met een 50tal mensen met een ritueel aan de bron. Drie van hen, uit drie verschillende landen vatten de wandeling aan, begeleid door enkele lokale bewoners. Die 3 zouden aangroeien tot een achttal mensen dat samen met Li An Phoa de tocht tussen Gouy en Vlissingen aflegde.

Onderweg voegden zich dagelijks nieuwe mensen, die ook weer verdwenen, maar die met zich meedroegen, het wonder van een rivier die in haar leven allerlei ontwikkelingen doormaakt. En nu, na haar diepste dal, in de vorige eeuw, herstellend is. Maar wel nog kwetsbaar.
Langs de weg wandelden een tijdlang ook 4 Oekraïners uit de diaspora, die vorig jaar de Donau afstapten en nu de stille getuigen vormden van zoveel menselijk maar ook ecologisch leed in hun thuisland. Het vraagt een rivier als de schelde om zoveel pijn samen te kunnen dragen.
Wandelen langs de rivier van bron tot monding is een spiegel voor het eigen pad en de eigen ziel. Het is een herontdekken van de eigen bron die onvermoeibaar stroomt doorheen wat we het leven noemen. En dat leven is onstuitbaar.
Ontelbaar waren de verhalen over hoe het hier 50 jaar geleden was, hoe de rivier dood was en stonk. En nu terug leeft en leven baart. Dankzij overstromingsgebieden, weliswaar gecontroleerd en met gereduceerde getijden. Gekunsteld maar mooi, zoals we mochten merken tussen Gent en Antwerpen, waar de overstroming van 1976 leidde tot een Sigmacoalitie die eerst veiligheid tegen overstromingsgevaar beoogde en nu gericht is op ecologie en samenleven tussen landbouw, natuur en industrie. Meerdere ecosysteemdiensten combinerend zoals men dat dan noemt. (Al moeten we daarvoor misschien eens een meer respectvol woord vinden?).
Die grote broers, industrie en landbouw zijn nog niet helemaal mee. Met het blijven lozen van afvalstoffen en middelen die ingaan tegen het leven. Met PFAS als voorlopig hoogtepunt. Leven, en uitwisselen met dat leven, is wat de rivier drijft en ze doet daarvoor appel op haar familie om haar daarin te steunen. Stapt iedereen echt mee? Zullen we uiteindelijk de keuze maken om met het leven samen te werken ipv ertegen?
Li An heeft het vaak over die Scheldefamilie. We werden ontvangen door het gemeentebestuur van Kruisem, De burgemeester van Ewars in Frankrijk kwam ons tegemoet. We wandelden met de burgemeester van Maarkedal en de markeerders langs de Maarkebeek. Ook zijrivieren spelen hun rol en geven en vragen aandacht. We werden ontvangen door het havenbestuur van Gent en Antwerpen. Het is uitkijken naar de rol die de stadsbesturen gaan opnemen als sterkhouders van de familie.
Onderweg droeg Yannick Goudsbloemplantjes en -zaden mee uit Lüzerath, het Duitse dorp dat verdween onder immense machines voor bruinkoolwinning en dat ook in de reeks van Jan Leyers over Duitsland aan bod kwam. Hij draagt de boodschap uit dat ook dat voorbij gaat. En er een tijd komt dat wat wij uitvraten ook zal weggevreten zijn door de tand des tijds. En dat de Calundula dan terugkomt.
Dat evolutionair perspectief is belangrijk om bij je te dragen onderweg als je door de haven van Antwerpen stapt. Aangesproken wordt door de politie en aangemaand om niet te fotograferen, alsof je in oorlogsgebied loopt. Waarna je dan in Doel komt, de exponent van het expansieve en alles moet kunnen van vorige eeuw. Nog niet hersteld van wat haar is aangedaan. Maar ook daar zijn de kiemen aanwezig om iets nieuws te laten ontstaan.
Benjamin van de Poldermas verzamelde de voorbije tientallen jaren alles wat was en geweest is. Niet zozeer uit nostalgie, maar vooral als zaaigoed voor de toekomst die onstuitbaar is en die een krachtige scheldefamilie nodig heeft.
Die Scheldefamilie, dat zijn bedrijven en besturen, maar dat is ook ieder van ons. Die vandaag en morgen leeft en aan de evolutie naar drinkbare rivieren kan bijdragen, door het eigen consumptiepatroon in vraag te stellen, door bestuurders aan te manen hun verantwoordelijkheid voor deze en komende generaties op te nemen. Want ook al waden we nu door veel modder en vuiligheid, wat zich aandient kan mooi zijn. Niet omdat het het verleden herstelt, daarvoor moeten we nog rouwen, maar omdat het mogelijk is om samen te leven met de rivier, niet door haar te gebruiken (als vaarweg of als riool, maar door haar ruimte te geven en het leven zelf te koesteren.
Het beeld van dat leven zijn voor mij de kiezelwieren die we als een groene schijn zagen op randen en slikken, maar die we vooral in het land van Saeftinghe aan het werk konden zien. Kleine wiertjes, ook diatomeeën, genoemd die op getijdengrond de ruimte krijgen om licht om te zetten tot biomassa, als voedsel voor de voedselpiramide.

Maar die ook de zuurstof produceren waarmee de rivier zichzelf kan zuiveren. Dat beeld van die kleine organismen omgeven door zuurstofbellen (zie foto) is een van de beelden uit de tocht die op mijn netvlies gebrand staan en die de kracht van het leven laten zien. Maar ook hoe kwetsbaar het is. En hoe onze toekomst als mensen vervat ligt in het samenwerken met die kracht en die kwetsbaarheid.
Een rivier kan niet enkel dienen voor scheepvaart en industrie. Ze is meer dan dat en dat meer kunnen we enkel als familie koesteren en ruimte geven. Het is tijd dat de familie samenkomt en spreekt. Afspraak 1 oktober in Gent
Geert Sturtewagen
22 april – 23 mei 2025
Bekijk hier de mooie film die Li An Phoa maakte over haar Scheldtocht en beluister haar dankbare brief aan de Schelde.
Li An Phoa Drinkable Rivers
Li An Phoa wil dat uit alle rivieren weer kan gedronken worden, ook uit de Schelde.
Reactie toevoegen