Wie helpt boeren aan land om te bewerken? Lokale besturen en ocmw’s hebben hun landbouwgronden grotendeels verkocht, doorgaans aan de meest biedende. Dat werkte de verpaarding en de vertuining van het Vlaamse platteland in de hand. Jonge boeren zagen steeds minder mogelijkheden om nog aan geschikte grond te geraken. Om daar wat aan te doen ontstond de Landgenoten.
Zij organiseren op 20 april a.s. een debat over landbouwgrond. Wij vroegen hen waarom dit debat zo belangrijk is. Medewerker Johannes De Breucker legt het uit.
Waarom dit debat over landbouwgrond? Omdat 45% van Vlaanderen uit landbouwgrond bestaat. Wat we met die grond doen, maakt enorm veel uit. Want naast een voedingsbodem voor gezond voedsel kan het ook voor biodiversiteit en toekomstgerichte landbouw zorgen.
Wie zorgt er binnen tien jaar voor ons voedsel? Die vraag zorgde er in 2014 mee voor dat onder andere Natuurpunt, Oxfam, Bond Beter Leefmilieu en Bioforum De Landgenoten mee oprichtten, een coöperatie die bij burgers geld ophaalt om voor (beginnende) bioboeren landbouwgrond te kopen. Vandaag, tien jaar later, klinkt die bezorgdheid door de boerenprotesten luider dan ooit. Intussen zijn er immers weer minder landbouwers aan de slag en de financiële druk op hen stijgt stilaan verder. Zijn er straks dus nog wel boeren die ons eten willen produceren?
Opvolger gezocht
Geen gekke vraag. Zeker niet als je weet dat rond 1900 bijna een kwart van de Belgische bevolking in de landbouw actief was terwijl dat aantal in 2015 al onder de 1% dook. Dat er zoveel boeren stoppen, heeft verschillende redenen. Lage lonen is er één van. Ondanks het feit dat boerderijen groter zijn geworden, verdienen boeren over het algemeen niet veel. In heel Europa verdient een boer gemiddeld slechts 40% van het salaris van een werknemer. Dit verschilt natuurlijk per sector en land.
Een andere reden is vergrijzing. Een groot deel van de boeren is ouder dan 55 jaar, terwijl het aantal boeren onder de 35 klein is. Daar komt bij: slechts een kleine minderheid van de 50-plussers heeft een opvolger voor hun boerderij. Straf, want er is wél een groeiende interesse in landbouwwerk vanwege de voordelen van het buiten zijn, het fysiek werk en de connectie met de natuur. Maar de toegang tot land is een grote drempel, vooral voor mensen die niet uit een boerenfamilie komen.
Momenteel kunnen (nieuwe) boeren enkel grond verwerven via pacht of via aankoop. Maar dat wordt steeds moeilijker. Enerzijds omdat grondeigenaren niet langer hun grond aan boeren willen verpachten – omdat ze dan het gevoel krijgen dat ze niets meer over hun grond te zeggen hebben. Anderzijds omdat de landbouwgrondprijzen enorm zijn gestegen – tot gemiddeld €66.000 per hectare in 2023. Dat maakt het voor nieuwe boeren vrijwel onmogelijk om land te verwerven.
Praat erover
De toekomst van ons voedsel hangt af van het vinden van oplossingen voor deze problemen van toegang tot land en de onzekere situatie van boeren. Daar helpt De Landgenoten bij. De afgelopen tien jaar haalde de coöperatie meer dan € 2.000.000 bij burgers op kocht het bijna 500.000 m2 landbouwgrond om via loopbaanlange contracten aan bioboeren te verhuren. Zo werken er op hun grond intussen 15 bioboerderijen die er samen voor zorgen dat duizenden gezinnen gezonde bioproducten kunnen eten. Ook het bodemleven en de biodiversiteit op deze gronden bloeit.
Om het bodemleven, de biodiversiteit en (jonge) bioboeren in Vlaanderen ook de volgende 10 jaar verder te laten bloeien, organiseert De Landgenoten naast crowdfundingscampagnes voor bioboeren ook een boeiend verjaardagsdebat over (publieke) landbouwgrond op 20 april in De Vooruit. Botst privaat grondbezit met onze maatschappelijke belangen? Hoe kunnen we als gemeenschap landbouwgrond toegankelijk houden voor boeren? Welke innovatieve ideeën over het gebruik van publieke landbouwgrond helpen onze maatschappij vooruit?
Zorgderij
Een van de vele prikkelende ideeën die alvast aan bod zullen komen, is dat van de “zorgderij”: een gemeenschapsvormende voedselstrategie waarbij lokale boeren voedsel produceren voor ouderen op landbouwgronden in de buurt van zorgcentra.
‘Vroeger dienden OCMW-gronden voor de noden van armen, ouderen en zieken. Waarom zou dat vandaag niet meer kunnen?’, vraagt onderzoeker Fien Vansevenant, een van de gasten op het debat, zich af. ‘AZ Zeno in Knokke werkt samen met een lokale agro-ecologische boer. Toen ik de verschillende partijen vroeg of zo’n samenwerking ook op grotere schaal zou werken, zeiden ze allemaal enthousiast “ja”. Als je zelfs je weg kan vinden met al de voedselrestricties van een ziekenhuis dan moet dat zeker ook lukken voor een zorginstelling.’
Meer GEZONDE GROENE omgevingen met meer BOMEN. Meer bio-landbouwgronden voor bio-boeren, deze akkers moeten aan betaalbare prijzen verkocht worden ad. Bio-boeren. Zij zorgen sowieso voor Biodiversiteit.