Voor het vierde webinar van Grootouders voor het Klimaat deden we een beroep op GvK-ambassadeur Prof. dr. Patrick Meire (Universiteit Antwerpen). Hij sprak over de gevolgen van de klimaatverstoring voor de waterhuishouding in Vlaanderen.
We zullen het nu wel weten, dat Vlaanderen met een droogteprobleem zit, na de vorige zomers (en het huidige voorjaar). En dat de stijgende zeespiegel ons zorgen moet baren, was dat niet het eerste wat we ooit te horen kregen over de klimaatverstoring?
Patrick Meire is de geknipte man om onze kennis bij te spijkeren over de mechanismen, de verbanden en gevolgen, wat we fout deden en fout zullen doen als we niet uitkijken. Bevattelijk, overzichtelijk en factueel precies. Van zijn eerste tot zijn laatste woord was het stil in de zaal – en niet alleen omdat onze microfoons uit stonden. Een half uur met een harde analyse, maar ook met mogelijkheden om er iets aan te doen.
Vlaanderen waterarm – hoe kan dat ?
Ons lichaam bestaat uit 60 à 75% water, daarom drinken we ook braaf onze dagelijkse 1,5 liter. Dat verbruikt toch niet zo veel? En ja, voor ons huishoudelijk comfort spoelen we nogal wat water door (per persoon gemiddeld 40 m3 per jaar) en onze industrie verbruikt nog eens zo veel. Tel dat allemaal samen: afgerond 100 m3 /persoon/jaar. Maar in dit regenlandje valt toch altijd nog meer neerslagt (1720 m3 /persoon/jaar) ? Wel, zegt Patrick Meire, dan vergeten we de landbouw, dan denken we niet aan onze waterverspillende ruimtelijke ordening, aan het water dat we opeten met ons dieet, dat we meedragen in onze kleding…
Hij laat ons de kerngetallen zien van al dat verbruik, een tabel waarvan je ter plekke veganist zou worden. Dat hoeft niet, zegt prof. Meire, als we ons vleesverbruik maar drastisch beperken. Eén vleesburger met cola en frieten komt ons al gauw op 5000 liter ‘virtueel water’ te staan, dat is evenveel als een achtste van ons gemiddelde jaarlijkse huishoudelijk waterverbruik.
België blijkt in de top van het klassement waterarme landen te staan. Onze waterbalans staat onder druk: we zitten op de rand van wat internationaal ‘waterstress’ wordt genoemd (1700 m3/persoon/jaar).
We hebben ons landschap danig veranderd
We krijgen een prentje te zien waar we idyllisch, vanaf de natte boomkruinen in een malse bui het traject volgen van het regenwater. Traag vallen de druppels van de bladeren, infiltreren in de bodem. Dan vloeit het via percolatie, transport in de grondwatertafel, kwelwater, moerassen en vochtige biotopen naar de riviervallei. Meanderende rivieren kunnen ad libitum overstromen. Allemaal plekken waar water wordt gebufferd.
Tenminste, zo ging het vroeger. Ondertussen hebben we die reis machtig versneld om het water zo rap mogelijk naar zee te dumpen. We trekken waterlopen recht, verbreden ze en diepen ze ijverig uit, we ruimen de beken, draineren onze gronden, verlagen het grondwaterpeil voor de landbouw. We verharden alsmaar meer oppervlak, 70% van onze kostbare wetlands hebben we geliquideerd (als dat geen ongepast woord is), we reguleren het peil van het oppervlaktewater te strak, we onttrekken veel water door de grondwaterwinning en we bouwen alsof ons leven ervan afhangt. Algemene verdroging is het resultaat.
We zullen niet genezen van het medicijn dat ons ziek heeft gemaakt
We moeten er niet op rekenen dat de droge jaren (2020 is weer wat droger dan de vorige), zomaar zullen omslaan in zeven natte jaren. O, wacht even. We zien toch, statistiek op het scherm, dat het in onze streken gemiddeld (een beetje) méér regent dan 100 jaar geleden? Ja, maar die neerslag valt vaker in hevige buien, valt meer in de winter en minder in de zomer, en dat terwijl we dus het landschap juist minder geschikt hebben gemaakt voor buffering.
Hoog tijd dus om over waterbeheersing anders te gaan denken en doen. Sparen op ons huishoudelijk verbruik, hemelwater beter gebruiken en laten infiltreren via individuele of collectieve installaties. Industrieel water nog meer recycleren, onze landbouw anders organiseren, teelten zoeken die van nature tegen droogte bestand zijn, wadi’s aanleggen en ons dieet aanpassen (hoe rijker we zijn, hoe meer water we verbruiken).
Patrick Meire eindigde waar Jan Stel (webinar van 8 juni 2020) begon: aan de zee. Die stijgt continu, onstuitbaar, beetje bij beetje. Tegen de tijd dat ons Sigmaplan in 2030 klaar is om ons tegen 60 cm zeespiegelstijging te beschermen, zullen we ons moeten voorbereiden op grotere zeespiegelstijgingen. Daar wordt nu al over nagedacht, maar hopelijk spreken we dan niet over drie of vier meter, want dan zullen de aanpassingen véél fundamenteler zijn.
Vooral moeten we minder beslag leggen op de natuur. Bescherm minstens 50% van de aarde, schrijft Eduard Wilson in Half-Earth. Want habitat- en natuurherstel zijn cruciaal, niet het minst om de CO2-concentratie in de atmosfeer te verminderen. Technologie alleen zal ons niet redden. Ter vergelijking: het als ambitieus geroemde/verguisde Green Deal van de EU-commissie streeft naar amper 30%. Nice, but no cigar. (De sigaar zijn de volgende generaties).
Nog iemand een vraag ?
Er kwamen veel vragen van de deelnemers, en de antwoorden leverden nog verhelderende inzichten. Of zilte landbouw in de polders een goed idee is (eigenlijk niet), zijn de overheid en de landbouworganisaties mee in dit verhaal (ja en nee), is een regenwaterput een goed idee (jazeker, als je hem ook gebruikt), is de Green Deal de juiste weg (ja en nee, de ambitie ligt veel te laag en er zijn schromelijke lacunes), hoever staat het Sigmaplan (dat zal bijgestuurd moeten worden), wat met de overbevolking, voedselvoorziening en dieet (een delicaat probleem, maar de opleiding van meisjes verbeteren, helpt), mogen we de aarde wel ‘onze’ planeet noemen, moeten er meer natuurgebieden komen (ja, dus), kunnen we zelf iets doen (als we eens begonnen met elk één litertje per dag uit te sparen) ?
Wie nu nog geen nattigheid voelt…
Après nous le déluge ?
Hoog tijd om de urgentie serieus te nemen
Ons volgende webinar, maandag 17 augustus van 11 tot 12:
Duurzame energiecoöperaties,
met Dirk Vansintjan, bestuurder en projectmedewerker van Ecopower en president van REScoop, de Europese federatie van burgerenergiecoöperaties.
Je kunt de webinar hier herbekijken:
Foto bovenaan: ©buscalisa
Reactie toevoegen