Hoog tijd, schreven we een half jaar geleden, om te desinvesteren in BP, Exxon, Shell, de koolmijnen in Australië en zowat alle grote bedrijven in de fossiele sector. En dat niet alleen om hernieuwbare energie een boost te geven. De tentakels van deze ‘fossiele’ bedrijven – in de vorm van lobbyisten, nep wetenschappelijke instellingen, omgekochte wetenschappers en politici – zijn al sinds de jaren ’80 bezig met doorgedreven klimaatontkenning én het binnenrijven van gigantische overheidssubsidies. ExxonMobil en de Koch Brothers investeerden miljoenen dollars in klimaatsceptische denktanks. Die moesten wetenschappers afschilderen als leden van een groene klimaatkerk. Ze moesten de indruk wekken dat de wetenschap hopeloos verdeeld was over de klimaatopwarming en dat elke vorm van klimaatbeleid rampzalig zou zijn voor de economie. Zo probeerden bedrijven elke vorm van klimaatbeleid tegen te werken of af te zwakken.
Een smak geld ging naar wetenschappers die wilden meewerken met de lobby van klimaatontkenners. Gisteren publiceerde De Morgen het voorbeeld van Frits Böttcher, hoogleraar fysische scheikunde en nog mede-oprichter van de Club van Rome, die een miljoen gulden (ca 450.000 euro) opstreek voor rapporten en opiniebijdragen waarin hij beweerde dat het broeikaseffect niet bestaat. Shell, NAM (Nederlandse Aardoliemaatschappij) en KLM betaalden Böttcher. De Nederlandse tweede kamer wil de zaak nu grondig uitspitten. “We weten van de rol van deze bedrijven in lobbyclubs tegen klimaatbeleid, maar de omvang van de directe financiering – die bleek uit het nagelaten archief van Böttcher – en de effectiviteit waarmee dat gebeurde, dat is schokkend.”
Toeval of niet, de dag voordien publiceerde dezelfde krant een klimaatsceptische bijdrage pur sang van Maarten Boudry (UGent).
En ook precies nu zendt het programma POINTER op NPO2 ‘𝐃𝐄 𝐊𝐋𝐈𝐌𝐀𝐀𝐓𝐒𝐂𝐄𝐏𝐓𝐈𝐂𝐈’ uit. Het programma zoekt uit wie er achter de stichting Clintel zit, van wiens rapporten en artikelen Thierry Baudet van Forum voor Democratie regelmatig gebruik maakt. Clintel betwist de urgentie van het klimaatdebat en zowat alle berichtgeving over de opwarming van de aarde. De stichting bestaat nog geen jaar, maar is een van de grootste clubs van klimaatsceptici. Hoe kunnen ze zo snel in opmars zijn? Wie zit achter deze lobby? En klopt het wat zij zeggen over de staat van het klimaat?
Hier al vast meer dan een nuance bij het ‘wetenschappelijk materiaal’ dat Clintel hanteert. Ze hebben beloofd de foute gegevens aan te passen.
Niet alleen in Nederland, ook in de VS en in Vlaanderen loopt al een tijd onderzoek naar klimaatsceptische netwerken en hun financiers.
De docu “The Merchants of doubt” legde in 2014 al de gelijkenissen bloot tussen de tactieken van de tabaks- en die van de fossielebrandstofindustrie. De ‘Tobacco Strategy’ slaagde erin om zogenaamd ‘wetenschappelijke twijfel’ te zaaien en het publiek 40 jaar lang te misleiden over de risico’s van roken. Eenzelfde misleiding beoogt het goed georganiseerd klimaatsceptisch netwerk van olie- en gasbedrijf ExxonMobil en de Koch Brothers. De Koch Family Foundations alleen al stopten in de periode 1997-2017 ruim 127 miljoen dollar in verschillende neoconservatieve denktanks. Die boekten resultaat. Honderden geheime e-mails, die de Los Angeles Times kon inkijken, bewijzen een onvoorstelbare inmenging van ‘bedrijfshuurlingen’ in het Environmental Protection Agency of EPA, de milieubeleidsdienst van de Amerikaanse regering. Dit is niets minder dan het buiten spel zetten van de administratie door de directe omgeving van de president! Het levert hen geen windeieren op. Exxon, bijvoorbeeld, betaalt nog altijd 5,7% dividend uit. Deze manier van werken past naadloos in de neoliberale ideologie van een kleine overheid en verregaand vrijemarktdenken. De klimaatopwarming is voor de Merchants of Doubt niet zozeer een existentiële bedreiging voor mens en planeet, maar wel een bedreiging voor de vrije markt en vooral voor de eigen financiële belangen.
Onderzoek uit 2013 toonde aan dat slechts 90 bedrijven, waaronder ExxonMobil, BP, Chevron, Shell, Total en verschillende staatsoliebedrijven, verantwoordelijk zijn voor tweederde van de uitstoot die de opwarming veroorzaakt. Het zijn uitgerekend die bedrijven die hun PR-machines op volle toeren lieten draaien voor eigen gewin.
Dit netwerk is inmiddels vertakt tot in het hart van de EU, met denktanks bij de Europese Conservatieven en Hervormers (ECH) en ACRE (Alliantie van Conservatieven en Hervormers in Europa), waaronder de stichting New Direction en de rechts-liberale denktank Libera! Notoire klimaatsceptici als Derk Jan Eppink en Jean-Marie Dedecker frequenteren deze denktanks. Hun doel? Het klimaatsceptisch discours uitdragen om wetgeving die de opwarming van de aarde tegengaat in de kiem te smoren. Daarbij wordt kwistig omgesprongen met quotes uit het klimaatsceptische woordenboek van de Amerikaanse conservatieven en de fossiele industrie. “De profeten” van de “klimaatkerk” lijken wel “euforisch high van de CO2”. Met “religieuze” “doemverhalen” wil die “groene lobby” “de moderniteit terugdraaien”, een “linkse agenda” doordrukken en “bedrijven wegpesten”. De “heilige graal van het klimaatbeleid” zal zorgen voor economische achteruitgang en het “dogmatisch denken” zal ervoor zorgen dat het “licht uitgaat”. De framing van het uitgaande licht was bedoeld om de vermeende nefaste economische impact van klimaatbeleid in de verf gezet, waarvoor vooral de zwaksten de rekening zouden betalen. Lees hier meer over de werking van dit netwerk in Vlaanderen.
In zijn artikel over klimaatontkenning ‘The five corrupt pillars of climate change denial’ vertelt Mark Maslin, Professor of Earth System Science aan het UCL (University College of London), hoe de strategie van de klimaatsceptici momenteel verandert na 30 jaar van regelrechte klimaatontkenning. De vijf grootste olie- en gasbedrijven gaven al die jaren zowat 200 miljoen dollar per jaar uit aan ‘lobbying’ om iedere vorm van klimaatbeleid te controleren, af te blokken of op de lange baan te schuiven. Maar ze verliezen nu hun greep op het discours. 75% van de Amerikanen is er nu van overtuigd dat de klimaatverandering wel degelijk door menselijk toedoen is veroorzaakt. De scholierenstakingen, betere verslaggeving in de media en de toename van extreme weersomstandigheden zorgden voor die kanteling. Maar ook de lobbying veranderde in een meer venijnige strategie, ‘klimaatsadisme’ zelfs, die steeds de boodschapper viseert i.p.v. de boodschap. Scholieren die deelnemen aan klimaatprotesten worden gebrandmerkt als profiterende spijbelaars. Greta Thunberg krijgt op haar zestiende bakken drek over zich, gewoon omdat ze op de wetenschappelijke feiten wijst.
De vijf meest voorkomende strategieën van klimaatscepticisme zijn volgens Maslin:
- Wetenschappelijk klimaatscepticisme
Sommige klimaatontkenners blijven nog alluderen op een vermeende verdeeldheid bij de klimaatwetenschappers. Of ze beweren dat klimaatverandering onderdeel is van een natuurlijke cyclus, dat de klimaatmodellen onbetrouwbaar zijn en teveel focussen op CO2, dat CO2 zo’n klein bestanddeel is van de atmosfeer dat het geen opwarmend effect kan hebben. Of ze insinueren dat wetenschappers (duizenden mensen in meer dan 100 landen!) allemaal betrokken zijn bij één grote samenzwering. Spijtig voor hen is er onder wetenschappers na 30 jaar complex onderzoek wel degelijk een stevige consensus over de klimaatverandering. Omdat dat nu ook doordringt bij het publiek, veranderen zelfs notoire klimaatontkenners van tactiek. Nigel Lawson, bijvoorbeeld, ontkent de opwarming tegenwoordig niet meer, maar “is uitermate bezorgd over de kosten en andere implicaties van elk klimaatbeleid.” Anders gezegd, het gaat nu over de kost i.p.v. de wetenschap.
- Economisch klimaatscepticisme
Economisten stellen dat we met 1% van het wereldwijde BNP de klimaatproblemen kunnen oplossen. Klimaatontkenners vinden dat schandalig veel. Ze vergeten echter dat de kosten voor gezondheidszorg zullen dalen en er veel nieuwe banen bijkomen. Doen we niets, dan loopt de kost in 2050 op tot 20% van het wereld BNP. Met een wereldeconomie die met 3,5% per jaar groeit is een investering van 1% overigens perfect haalbaar. De klimaatontkenners zwijgen in hun discours bovendien over de enorme subsidies die de fossiele sector krijgt in de vorm van subsidies, belastingvermindering en het niet aanrekenen van milieukosten, d.i. samen 6% van het wereldwijde BNP. Het IMF gaat uit van 28% minder CO2-emissies, van 46% minder overlijdens te wijten aan luchtvervuiling en van 3,8% meerinkomsten voor de overheid als geïnvesteerd wordt in transitie i.p.v. de fossiele sector.
- Humanitair klimaatscepticisme
Klimaatsceptici beweren zelfs dat klimaatverandering goed is voor ons. Langere, warme zomers vinden ze ideaal voor de landbouw! Ze verzwijgen dat drogere zomers en frequentere hittegolven dat effect helemaal teniet doen. De hittegolf van 2010 in de regio Moskou zorgde voor 11.000 overlijdens, deed de oogst mislukken en de voedselprijzen stijgen. Bovendien woont 40 % van de wereldbevolking in de tropen, waar extra hitte bepaald geen gezond vooruitzicht is.
‘Maar planten hebben CO2 uit de lucht nodig als meststof,’ beweren ze. Dat klopt, de biosfeer boven land absorbeerde tot nog toe een kwart van alle CO2-uitstoot, de oceanen een ander kwart. Maar de ontbossing en het verlies van grote hoeveelheden natuurlijke vegetatie doet dat bemestend effect helemaal teniet.
Of ze beweren dat meer mensen sterven van kou dan van hitte. Ook dat is helemaal fout. Kwetsbare mensen die te arm zijn zich te verwarmen, sterven inderdaad van kou. Maar dat is een sociaal, geen klimaatprobleem. In de VS sterven trouwens vier keer meer mensen door hitte dan door koude. Daar komt nog de extra sterfte bij door hartfalen e.a. bij grote hitte.
- Politiek klimaatscepticisme
Sommige klimaatsceptici gooien het ook over de politieke boeg. ‘Wij kunnen geen actie ondernemen zolang andere landen dat ook niet doen’! Fout! De VS stoot 25% van alle door mensen geproduceerde CO2 uit. De EU 22%. Afrika nog geen 5%. De impact van sommige landen is dus zeer groot, van andere minimaal. Gezien hun historische verantwoordelijkheid voor de broeikasgasuitstoot hebben de ontwikkelde landen ook een ethische verantwoordelijkheid om het voortouw te nemen in de beperking van hun CO2-voetafdruk. Maar natuurlijk kan de wereld tegen 2050 alleen maar CO2-neutraal worden als alle landen meewerken.
En klimaatontkenners komen steevast met het excuus dat er dringender binnenlandse problemen zijn. Vele klimaatoplossingen zijn echter een win-win en verbeteren de levenskwaliteit van gewone mensen, b.v. door minder luchtvervuiling en een betere gezondheid. Bovendien creëert een groene economie economische voordelen en nieuwe jobs. En milieumaatregelen en herbebossing beschermen ook tegen extreme weer en bevorderen voedsel- en waterzekerheid.
- Scepticisme over de klimaatcrisis
“We moeten niet overhaast te werk gaan. Toekomstige technologie zal het klimaatprobleem wel oplossen. We leven nu in fantastische tijden. Waarom dan alles willen veranderen?”
Het zijn dezelfde holle argumenten die ooit werden gebruikt om de afschaffing van de slavernij uit te stellen, of het stemrecht voor vrouwen, het koloniaal bewind, de decriminalisering van homoseksualiteit, zelfs het verbod op roken. De fundamentele vraag is waarom de meest gepriviligieerde en machtigste mensen ons zouden tegenhouden om onze planeet te redden.
Een zeer goed gedocumenteerd artikel, Marleen de Vry!