Bekijk deze nieuwsbrief in uw browser

Beste klimaatgrootouder,

Eind 2024 zullen bijna 200 landen bijeen gekomen zijn op drie conferenties om drie problemen aan te pakken: het verlies van biodiversiteit, de klimaatverandering en de plasticvervuiling. Momenteel vindt in Colombia de biodiversiteitstop COP 16 plaats om de wereldwijde aanpak van biodiversiteitsverlies, natuurbescherming en toegang tot natuurlijke hulpbronnen te bespreken.

Niet veel later volgt de ‘klassieke’ klimaatconferentie COP29 in Azerbeidzjan die reeds in een webinar met Peter Wittoeck (leider van de Belgische delegatie) aan bod is gekomen en waaraan we nog veel aandacht zullen besteden. Deze conferentie zal nagaan wat er van de beloften van vorig jaar is terecht gekomen om af te stappen van de fossiele brandstoffen die de klimaatverandering veroorzaken.

Tenslotte komt eind november in Zuid-Korea het Intergouvernementeel Onderhandelingscomité inzake plasticvervuiling voor de vijfde keer samen met het oog op de ontwikkeling van een internationaal wettelijk bindend verdrag.

Het feit dat er in een korte tijdspanne drie belangrijke conferenties plaatsvinden, zou ons optimistisch kunnen stemmen. Alleen zijn de klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en uitputting en vervuiling van hulpbronnen door plastics geen geïsoleerde problemen. Ze maken deel uit van een onderling verbonden web van crisissen die dringende en allesomvattende actie vereisen. Zolang er niets verandert in onze dominerende en exploiterende relatie met de natuur, zullen de besluiten van deze conferenties weinig uithalen.

En verder blijft België, alle conferenties ten spijt, een erg slechte leerling als het aankomt op het nakomen van klimaatengagementen. De Europese Commissie is het beu te wachten op de klimaatplannen van België en start een inbreukprocedure om België ertoe te bewegen eindelijk het finale Energie- en Klimaatplan in te dienen dat eind juni al had moeten gebeurd zijn. Dat België de deadline van 30 juni miste, lag aan de Vlaamse regering. Die wilde het Vlaamse deel van dat Belgische Klimaatplan niet indienen zolang er geen nieuwe Vlaamse regering was. De Waalse, Brusselse en federale regering wilden hun deel van het Klimaatplan wel indienen. Intussen zijn er meer dan 3 maanden verstreken, hebben we een Vlaamse regering en is het Klimaatplan nog steeds niet ingediend.

• 24-28 oktober / Code Rood
  Nieuwe actie van Burgerlijke Ongehoorzaamheid die uitgaat van Code Rood; meer nieuws verderop in deze nieuwsbrief.
• 25 oktober / Sint Niklaas
  GvK Waas organiseert samen met Avanza een Klimaatcafé.
  Meer informatie over het Café
• 25 oktober / Gent
  Forumdag georganiseerd rond OKRA Internationaal met als thema: Ieder voor zich is een druppel, samen zijn we een oceaan Waarom samenwerken tussen jongeren en ouderen beter is voor iedereen.
  Inschrijven
• 26 oktober / Hartslag in Molenbeek
  Een initiatief van Hart Boven Hard waarbij onder meer de resultaten van de lokale verkiezingen worden besproken en je aan diversie sessies kan deelnemen.
  Info en inschrijven
• 26 oktober / Oostende: Het klimaat na de verkiezingen
  Climaxi roept op om mee te denken over haar toekomstplannen en wil onder meer nadenken over de vraag: Hoe kan je Climaxi en de klimaatbeweging in het algemeen verbreden en beter doen aansluiten bij de leefwereld van gewone mensen?
  Meer informatie en inschrijven
• 30 oktober / Webinar: Het zonnetijdperk breekt aan
  Het gaat heel goed met het opwekken van elektriciteit uit zonlicht. Zonnepanelen worden efficiënter, goedkoper en gaan langer mee. Maar dat succes levert echter ook veel vragen. Hoe ver kan dat doorgaan? Zijn daar grondstoffen voor? Worden we niet te afhankelijk van China? Een initiatief van onze Nederlandse zusterorganisatie.
  Meer over dit initiatief en inschrijven
• 4 november / GvK webinar
  Op 4 november hebben we Bart Coone te gast die het met ons zal hebben over ‘Hoe richten we onze kantoren duurzaam in? Hij wil met ons de bedrijfservaring van Memoconcept delen in het adviseren van andere bedrijven.
  Meer info en inschrijven voor dit webinar
• 5 november / 4e editie van de Herfstschool van Reset.Vlaanderen
  Een dag vol boeiende gesprekken en workshops over de klimaattransitie; Hans Bruyninckx brengt de keynote waarin hij zijn kijk wil geven op het belang van rechtvaardig klimaatbeleid.
  Meer info over het programma en inschrijven
• 9 november / Leuven: Inspiratie- en ontmoetingsdag ‘Leuven klimaatrechtvaardig’
  Deze dag wordt georganiseerd door de Wereldgroep van Filosofenfontein.
  Meer info over het initiatief
• 9 november / Brussel: Ecopolis festival
  Het festival zet dit jaar klimaat en natuur om in engagement. We doen dit met de woorden van Rebecca Solnit in het achterhoofd: Het is niet te laat! Net nu is het tijd om te luisteren naar diverse stemmen en innovatieve praktijken, om rechtvaardige oplossingen te formuleren, om radicale keuzes te maken, om een betere toekomst te formuleren.
  Ontdek het festivalprogramma
• 12 november / Webinar: Wat rijdt en leeft er in onze straten?
  Sinds 2018 houdt Straatvinken de vinger aan de pols voor de leefbaarheid van de straten in Vlaanderen. Aan die bevraging is straat-O-sfeer gekoppeld, een leefbaarheidsbarometer. Tijdens deze webinar worden de resultaten voorgesteld van de verkeerstelling en de leefbaarheidsbevraging, maar worden ook de trends sinds 2018 meegegeven.
  Programma en inschrijven
• 12 november / Antwerpen: Studiedag ‘Solidariteit in de klimaattransitie en de rol van voedselhulp’
  Kan voedselhulp zich inpassen in een rechtvaardige transitie? Hoe kan ‘warme’ solidariteit samengaan met de ‘koude’ institutionele solidariteit van de overheid? Een initiatief van het UCSIA.
  Ontdek het programma en inschrijven
• 13 november / Brussel: Studiedag over de financiering van de groene transitie
  Dit initiatief van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling buigt zich over de uitdagingen m.b.t. de financiering van de hoognodige transitie.
  Meer over het programma en inschrijven (Engels)
• 25 november / Sint-Niklaas: Klimaatcafé
  Een gesprek rond thema’s die ons bezighouden in het klimaat- en biodiversiteitsverhaal; een initiatief van Avanza en GvK-Waas met medewerking van klimaatcontact.
  Meer over dit Klimaatcafé
• 5 december / Leuven: Landbouwtafel
  De GvK-werkgroep landbouw organiseert een “landbouwtafel” om een invulling te geven aan het begrip ‘grootouderdenken’ en vanuit dat concept te onderzoeken hoe we als “grootouder” meer impact kunnen hebben op de transitie naar een duurzaam landbouw- en voedselsysteem. Later meer informatie over het programma.

• Europese belasting op veelvliegen kan vlieguitstoot met 21% verminderen
  Dat is het besluit van o.a. Bond Beter Leefmilieu en Stay Grounded, een netwerk van organisaties die de luchtvaart willen afbouwen. Ze baseren zich op een onderzoek dat voor het eerst in kaart brengt hoe zo'n belasting in Europa kan ingevoerd worden en hoe dit het aantal vluchten, hun CO2-uitstoot en de belastinginkomsten zou beïnvloeden. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat de belasting drie op vier West-Europeanen niet zou raken maar het totale aantal passagiersreizen met wel 26% zou doen verminderen, waarbij de grootste afname (54%) te verwachten valt bij de groep die vier of meer retourvluchten per jaar neemt. De belasting op veelvliegen zou de EU 51 miljard euro aan extra inkomsten opleveren. De organisaties vragen om dat geld in de eerste plaats in groene infrastructuur en duurzame verplaatsingsmiddelen te investeren, en ook in een klimaatschadefonds voor kwetsbare landen.
• Nieuws van de ‘The farmer case’
  Hugues Falys, een agro-ecologische landbouwer uit Henegouwen is met de steun van Greenpeace in het voorjaar een procedure gestart tegen TotalEnergies voor geleden schade als gevolg van de klimaatopwarming (bericht uit maart op onze website). Intussen hebben de advocaten van de tegenpartij gereageerd. Zoals verwacht ontwijken zij de kern van de zaak en focussen ze op procedurele argumenten met als doel de claim onontvankelijk te laten verklaren. Samen met advocaten van Progress Lawyers Network bouwt Greenpeace momenteel juridische argumenten uit voor deze unieke zaak. Via de actie ‘Sta mee achter Hugues’ roept Greenpeace op om medestander te worden. Je kan Hugues ook financieel ondersteunen door deel te nemen aan de crowdfunding.
• Code Rood
  In de tweede helft van deze week gaan honderden mensen samen strijden tegen de allesvernietigende macht van grote fossiele bedrijven en de luchtvaartindustrie en voor sociale en ecologische rechtvaardigheid. Samen willen ze een van de grootste blokkeringsacties opzetten uit de Belgische activistengeschiedenis. Vele GvK’ers steunen het initiatief, meestal zonder actief deel te nemen aan de actie als zodanig. Tegelijk weten we dat deelname aan een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid vele senioren afschrikt. GvK organiseerde in maart 2023 een colloquium rond ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ als (on)geoorloofd actiemiddel en meent te kunnen besluiten dat in bepaalde situaties en onder bepaalde voorwaarden (acties van) burgerlijke ongehoorzaamheid verantwoord zijn, met blijvende loyauteit t.o.v. de rechtstaat.
  Verslag van ons colloquium rond burgerlijke ongehoorzaamheid.
• Genoeg gedweild met de kraan open – stop de subsidies voor fossiele brandstoffen
  Op 9 oktober organiseerde de Klimaatcoalitie een flashmob in Brussel. Een groep activisten van verschillende Vlaamse, Waalse en Brusselse organisaties (waaronder Grootouders voor het Klimaat en Grand-parents pour le Climat) kwam ‘s ochtends samen op het Sint-Katelijneplein. Gewapend met aftrekkers, emmers en dweilen stapten ze het water in, om het klimaatbeleid van de Belgische overheid aan te klagen: massale investeringen in fossiele brandstoffen en karige investeringen in duurzame energie en de klimaattransitie, betekent dweilen met de kraan open! De klimaatactivisten eisen dat de geldkraan voor fossiele brandstoffen wordt toegedraaid, en dat in plaats daarvan de duurzame transitie wordt gefinancierd.
  Lees het verslag op onze website
• Klimaatcafé over de rol van het middenveld en de lokale overheid in de klimaatcrisis
  Op initiatief van o.m. GvK-Kortrijk schetste professor Bestuurskunde Filip De Rynck aan de hand van een reeks praktijkvoorbeelden de vele mogelijkheden om op lokaal niveau de klimaatcrisis aan te pakken. Hij hanteerde een brede definitie van het lokale niveau: van huis naar regio met naast de lokale overheid, ook burgers, straat- en buurtcomités, middenveld, burgerinitiatieven en panels.Burgerinitiatieven hebben het voordeel dat ze vaak sneller kunnen vooruitgaan dan het lokale bestuur omdat die structuren meer gebonden zijn aan striktere regels en formaliteiten. Hij benadrukte ook het belang van gesprekken met en tussen burgers. Die leiden immers tot grotere democratische kwaliteit en draagvlak voor potentieel gecontesteerde besluiten.
  Lees meer over dit interessant initiatief op onze website
• For Rosa
  For Rosa is het tragische relaas van Benjamin wiens vriendin Rosa omkwam in de eerste klimaatramp van België, de waterbom van juli 2021. Het is niet echt een documentaire, aanklacht, protest, kritiek, of oproep, maar in eerste instantie de magistrale vormgeving van de belevenis van Benjamin in een aangrijpende monoloog. Deze theaterproductie past in het project Climate Justice for Rosa, dat na de ramp werd opgezet door Benjamin in samenwerking met Nic Balthazar. Hier vind je de lijst met de speelplekken in de komende maanden.
  Lees het verslag van de opvoering in Merelbeke

• Federaal rapport legt de nood aan hervormingen in de energiebelastingen bloot
  Dit rapport is een aanvulling op de eerder gepubliceerde Federale Inventaris van Subsidies voor Fossiele Brandstoffen. Daarin werd aangetoond dat in 2021 de directe subsidies meer dan 12 miljard euro bedroegen. Het recente rapport stelt dat er de komende jaren hervormingen in de energiebelastingen nodig zullen zijn om de transitie naar een klimaatneutrale economie te faciliteren. Zo zorgt het huidige beleid voor ongelijke prijzen tussen de verschillende sectoren en verschillende effecten op de overheidsinkomsten (sommige inkomsten verdwijnen maar nieuwe inkomstenbronnen komen er aan). Tenslotte bekijkt het rapport de nieuwe beleidsmaatregelen op het gebied van energie- en koolstofbelasting die de komende jaren van kracht zullen worden
  Lees het (prima opgestelde) nieuwsbericht
• De homo sapiens is de kampioen van de klimaatverandering
  De Homo sapiens, de zelfverklaarde ‘wijze’ of ’verstandige mens’, is de hoofdverantwoordelijke voor de klimaatverandering, of beter: onze klimaatcrisis. De steile vooruitgang in de wetenschap maakt dat we heel nauwkeurig de geschiedenis van het leven op aarde kunnen ontrafelen. Dat leven blijkt heel robuust en uitstekend aangepast aan het steeds weer veranderende klimaat en milieu. Het CO2-gehalte in de atmosfeer is al 500 miljoen jaar de belangrijkste veroorzaker van klimaatverandering. Wetenschappers geven al geruime tijd aan dat de ongebreidelde toename van de CO2-uitstoot in de atmosfeer tot problemen kan leiden. GvK-ambassadeur Jan Stel laat in zijn blog op onze website zien welke andere inzichten het recente wetenschappelijk onderzoek heeft opgeleverd.
  Hoe het CO2-gehalte in de atmosfeer het klimaat reeds miljoenen jaren bepaalt
• CO2-afvang en -opslag is een valse oplossing voor klimaatneutraliteit
  Een onderzoeksbureau heeft op vraag van Greenpeace de resultaten van de lopende CCS-projecten (Carbon Capture and Storage) onderzocht en die blijken alle duur, riskant en nauwelijks haalbaar te zijn. Volgens het rapport zijn CCS-projecten tot nu toe gekenmerkt door vertragingen, onverwachte annuleringen en geologische onzekerheden. De kosten zijn ook extreem hoog. Volgens het rapport zullen de hoge kosten van CCS op de lange termijn ook niet afnemen. Niettemin loopt het ook in het Verenigd Koninkrijk storm om CCS-projecten met overheidssteun op te zetten ondanks aanzienlijke tegenkanting uit wetenschappelijke hoek. De facto gaat het om loze beloften die als doel hebben de fossiele sector toe te laten om voor lange tijd verder te gaan met de ontginning van fossiele brandstoffen. ‘Het (huidig beleid) is het equivalent van elke dag meer en meer sigaretten roken en erop gokken dat er een geneesmiddel voor kanker zal bestaan tegen de tijd dat je het nodig hebt’, stelde een van de bij de studie betrokken wetenschappers.
  Het rapport van de door Greenpeace bestelde studie (Engels)
• Het belang van de oceaan voor onze gezondheid
  Het Vlaams Instituut voor de Zee bracht de cruciale link tussen de gezondheid van de oceaan en die van de mens in kaart en publiceerde hierover een boeiend rapport. Er wordt aangetoond hoe een gezonde oceaan bijdraagt aan de gezondheid van de mens, onder andere als bron van gezonde voeding, geneesmiddelen en biotechnologische innovaties. Daarnaast heeft de oceaan een positieve impact op zowel onze fysieke als mentale gezondheid. Om deze voordelen te behouden voor toekomstige generaties is een duurzaam oceaanbeheer essentieel en dat komt maar mondjesmaat op gang.
• Waarom burgerwetenschap een blijver is
  Tien jaar geleden maakte Eos op zijn website een pagina vrij voor burgerwetenschap en vijf jaar geleden kreeg Vlaanderen een eigen kenniscentrum voor citizen science. Het is daarom een goed moment om een ode aan de burgerwetenschap te brengen. We maken immers nog niet zo lang een onderscheid tussen ‘burgerwetenschappers’ en ‘professionele’ of ‘academische’ wetenschappers. Het concept burgerwetenschap is zo oud als wetenschap zelf en is een blijver. Vandaag wordt het misschien nog niet door iedere academicus omarmd, maar veel kritiek is weerlegd en verstomd. Wetenschapsmagazine Eos wijdt een speciale uitgave aan de wetenschapper in elk van ons en laat in de publicatie een brede waaier aan citizenscienceprojecten zien.
• Profvoetbalsters schrijven kwade open brief aan de FIFA
  Profsport(st)ers staan helemaal niet bekend om hun klimaatbewustzijn. Misschien komt daar verandering in nu meer dan honderd profspeelsters uit 24 landen zich in een open brief tot de wereldvoetbalbond FIFA hebben gericht met de vraag om het commerciële partnership tot 2027 met de Saudische oliegigant Aramco door te knippen. Ze noemen die samenwerking "een middenvinger naar het vrouwenvoetbal" en vragen om die dringend te herbekijken omdat … “de activiteiten van Aramco de natuur heel wat schade berokkenen en de Saudische overheid op grote schaal mensenrechten schendt, vooral met betrekking tot vrouwen en de LGBTQ+ gemeenschap. Door de sponsoring van Aramco te aanvaarden, verkiest de FIFA geld boven de veiligheid van vrouwen en de veiligheid van de planeet.” Benieuwd of er ook profvoetballers gaan aansluiten…
• Er is veel meer aandacht nodig voor het mentale aspect van de klimaatcrisis
  ‘De stijging van de zeespiegel, extreme hitte of verwoestende overstromingen zijn niet enkel een milieuprobleem, ze wakkeren een crisis in de geestelijke gezondheid aan’, zegt ons een neurowetenschapper die in Londen een centrum leidt dat de impact van de klimaatverandering op ons mentale welzijn onderzoekt. Er moet meer bewustzijn komen over het verband tussen de gezondheid van mensen en de gezondheid van de planeet. Haar onderzoek legde een vicieuze cirkel bloot: de klimaatcrisis verergert in eerste instantie de psychische problemen waar mensen mee worstelen, waarna blijkt dat mensen met psychische problemen meer moeite ondervinden om klimaatactie te ondernemen - en net dat is nodig om klimaatangst te verminderen.
  Meer informatie

• Weerman wordt emotioneel bij klimaatcatastrofes
  Tijdens zijn live berichtgeving over de orkaan Milton die twee weken geleden over het Zuiden van de Verenigde Staten raasde, kreeg weerman John Morales het erg moeilijk. Zijn emoties kwamen hard binnen bij velen, niet in het minst bij andere weermannen en weervrouwen. Zo ook bij weervrouw Jill Peeters die, net als vele andere collega’s, het erg lastig heeft met de klimaatverstoring en regelmatig afstand moet nemen om niet uit balans te raken.
• Ensemble pour la planète (Samen voor onze planeet)
  Wat gebeurt er op klimaatvlak aan de overkant van de taalgrens? De meesten van ons zijn er slecht over geïnformeerd. Wie daaraan wil verhelpen, neemt best regelmatig een kijkje op de door de RTBF verzorgde website ‘Ensemble pour la planète'. Die website biedt een platform aan voor lokale acties, naast meer klassieke info over een aantal klimaat- en milieuthema's.
• Alledaags Activisme. Van onrust naar daadkracht in het klimaattijdperk
  Klimaatfilosoof en activist Chris Julien schetst in dit boek de verlammende angst die de klimaatcrisis vaak oproept en laat zien hoe we allemaal kunnen bijdragen aan systeemverandering. Een aanrader.
  Een interview met de auteur